يعني سئوال كننده راجع به قضيه ي اربعين كه در اوائل كتاب بر آن اشاره شده و او فاضل متقي جناب آقاي آقا ميرزا علي جناب زاده است خداوند أمثال او را كه در ترويج دين مي كوشند زياد كند.

سائل در سئوالش گويد: مرحوم حاج شيخ قمي (ره) در منتهي


الامال جلد اول بعد از ذكر جريانات كوفه و شام مي فرمايد: پس با ملاحظه ي اين مطالب خيلي مستعبد است كه اهل بيت عليهم السلام بعد از اين همه قضايا از شام برگردند و روز بيستم صفر اربعين كه روز ورود جابر به كربلاء بود به كربلاء وارد شوند.

در پاسخ گفته مي شود: اين فرمايش مرحوم محدث قمي (ره) مانند فرمايش استادش محدث نوري (ره) بيشتر از استبعاد نيست و تبعيت از استادش مي باشد و در علم كلام نزد متكلمين از واضحات است كه استبعاد دليل نيست.

و همچنين آنچه در كتابش وقائع الايام ص 195 بعد از نقل فرمايش سيد (ره) در لهوف كه اهل بيت عليهم السلام در موقعي كه جابر به كربلاء آمده آنها نيز وارد شده اند گفته: اين مطلب خيلي مستبعد است و خود سيد (ره) در اقبال نيز استبعاد فرموده و مقام را گنجايش نقل نيست و شيخ ما در (لؤلؤ مرجان) كلام را در اين مقام بسطي داده است طالبين به آنجا رجوع نمايند.

فرمايشهاي شيخ ايشان را در لؤلؤ مرجان ملاحظه و بررسي شد و دلائلي كه نقل كرده بود تمام نبوده و مدعاي او را ثابت نمي كند چنانچه تفصيلا گذشت.

محدث نامبرده آن همه شاخ و برگها و تفصيلها كه در حالات اسراء اهل بيت عليهم السلام در شام و راهها ميان كوفه و شام در كتابها كه اغلب از اهل منبرها در تأليفات خودشان هر چه توانسته اند با شرح و تفصيل


بيان كرده اند و در مقتلهاي جعلي مثل مقتل أبومخنف نقل نموده اند ملاحظه نموده و به نظرش مراجعت اسراء خاندان رسالت در اربعين اول بيستم صفر بعيد آمده بدون اين كه به تحقيق و بررسي كامل پردازد ولي از آنچه بيان و بررسي شد روشن مي شود كه آمدن اهل بيت عليهم السلام به كربلاء در روز اربعين اول هيچگونه استبعادي را در بر ندارد و تمامي تقريباتي كه براي استبعاد ذكر كرده اند از بين مي رود.

و نيز از آنچه تحقيق كرديم روشن مي شود كه حرفهاي صاحب كتابهاي كامل بهائي كه مرحوم اعتماد السلطنة در كتابش حجة السعادة في حجة الشهادة نقل كرده كه اسراء را در 16 ربيع الاول 61 به دمشق وارد كرده اند قول بسيار ضعيف است و در كتب معتبره تصريح كرده اند كه در اول ماه صفر وارد كرده اند و آن روز را بني اميه عيد قرار داده اند چنانچه غالب نقليات در حجة السعادة از صفحه 56 تا 59 قابل اعتماد نيست.

صاحب كتاب جنات الخلود كه در سال (1128) ق تأليف شده گويد: بيستم صفر روز ورود اهل بيت عليهم السلام است به كربلاء.

گرچه اينجانب به متفردات آن كتاب اعتماد ندارم چنانچه در تعليقات خود بر انوار نعمانيه ي سيد محدث جزائري (ره) نگارش داده و جهت آن را بيان كرده ام [1] رجوع شود به انوار نعمانيه ج 1 ص 379


ط تبريز.

اما در نگارش تاريخ ورود اهل بيت عليهم السلام در اربعين و روز بيستم صفر به كربلاء متفرد در نقل نيست چنانچه مشهور هم آنست. و مرادش بيستم صفر سال (61) است چون اين موضوع ارتكازي در اذهان شده است و اگر غير از سال (61) بود بر آن تصريح مي كرد.