شهيد محراب مرحوم حاج سيد محمد علي قاضي طباطبائي رحمة الله عليه، كتاب مفصلي با نام تحقيق درباره ي اولين اربعين حضرت سيدالشهداء درباره ي اربعين نوشت. هدف ايشان از نگارش اين اثر آن بود تا ثابت كند، آمدن اسراي از شام به كربلا در نخستين اربعين، بعيد نيست. اين كتاب كه ضمن نهصد صفحه چاپ شده، مشتمل بر تحقيقات حاشيه اي فراواني درباره ي كربلاست كه بسيار مفيد و جالب است. اما به نظر مي رسد در اثبات نكته ي مورد نظر چندان موفق نبوده است.

ايشان در باره ي اين اشكال كه امكان ندارد اسرا ظرف چهل روز از كربلا به كوفه، از آنجا به شام و سپس از شام به كربلا بازگشته باشند، هفده نمونه از مسافرتها و مسيرها و زمانهاي كه براي آن راه در تاريخ آمده را به تفصيل نقل كرده اند. در اين نمونه ها آمده است كه مسير كوفه تا شام و به عكس از يك هفته تا ده داوزده روز طي مي شده و بنابراين، اين ممكن است كه در يك چهل روز، چنين مسير رفت و برگشتي طي شده باشد. اگر اين سخن بيروني هم درست باشد كه سر امام حسين عليه السلام روز اول صفر وارد دمشق شده، مي توان اظهار كرد كه بيست روز بعد، اسرا مي توانستند در كربلا باشند.

بايد به اجمال گفت: بر فرض كه طي اين مسير براي يك كاروان، در چنين زمان كوتاهي، با آن همه زن و بچه ممكن نباشد، بايد توجه داشت كه آيا اصل اين خبر در


كتابهاي تاريخ آمده است يا نه. تا آنجا كه مي دانيم، نقل اين خبر در منابع تاريخي، از قرن هفتم به آن سوي تجاوز نمي كند. به علاوه، علماي بزرگ شيعه، مانند شيخ مفيد و شيخ طوسي، نه تنها به آن اشاره نكرده اند، بلكه به عكس آن تصريح كرده و نوشته اند: روز اربعين روزي است كه حرم امام حسين عليه السلام وارد مدينه شده يا از شام به سوي مدينه خارج شده است.

آنچه مي ماند اين است كه نخستين زيارت امام حسين عليه السلام در اربعين - البته پس از اهل بيت - توسط جابر بن عبدالله انصاري صورت گرفته و از آن پس ائمه ي اطهار عليهم السلام كه از هر فرصتي براي رواج زيارت امام حسين عليه السلام بهره مي گرفتند، آن روز را كه نخستين زيارت در آن انجام شده، به عنوان روزي كه زيارت امام حسين عليه السلام در آن مستحب است، اعلام فرمودند. متن زيارت اربعين هم از سوي آن حضرت انشاء شده و با داشتن آن مضامين عالي، شيعيان را از زيارت آن حضرت در اين روز برخوردار مي كند. اهميت خواندن زيارت اربعين تا جايي است كه از علائم شيعه دانسته شده است، درست آن گونه كه بلند خواندن بسم الله در نماز و خواندن پنجاه و يك ركعت در نماز در شبانه روز در روايات بيشماري، ازعلائم شيعه بودن عنوان شده است.

يك جمله از زيارت اربعين را تبركا نقل مي كنيم. در بخشي از اين زيارت درباره ي هدف امام حسين عليه السلام از اين نهضت آمده است:«...و بذل مهجته فيك ليستنقذ عبادك من الجهالة و حيرة الضلالة و قد توازر عليه من غرته الدنيا و باع حظه بالارذل الادني» .

خدايا، امام حسين عليه السلام همه چيزش را براي نجات بندگانت از نابخردي و سرگشتگي ضلالت در راه تو داده در حالي كه مشتي فريب خورده كه انسانيت خود را به دنياي پست فروخته اند بر ضد وي شوريده آن حضرت را به شهادت رساندند.

بايد مطلب ديگري را هم درباره ي اربعين افزود. برخي از رواياتي كه در باب زيارت امام حسين عليه السلام در كتاب كامل الزيارات ابن قولويه آمده، گريه ي چهل روزه ي آسمان و زمين و خورشيد و ملائكه را بر امام حسين عليه السلام يادآور شده است. [1] .