تويي آن جوهر پاكيزه كه در عالم قدس

ذكر خير تو بود حاصل تسبيح ملك



بسم الله الرحمن الرحيم

سخن گفتن از امام حسين عليه السلام و آنچه در كربلا بر وي خاندان و اصحابش گذشت، بسي سهل و ممتنع است. چرا كه از يك سو، دريايي از اطلاعات و اخبار در اختيار ماست كه مي توانيم از آن بهره ببريم؛ او از سوي ديگر، آميخته شدن اخبار سره و ناسره، و واقعي و داستاني در روايت تاريخي كربلا چندان بالا گرفته است كه نوشتن و سخن گفتن را سخت دشوار مي كند.

به راستي، آيا مي توان عظمت حسين عليه السلام و بزرگي و منزلت و جايگاه آن امام را براساس همين روايات و اخبار به دست آورد؟ پاسخ به اين پرسش دشوار است. حقيقت آن است كه انسان هر بار كه در اين باره مي انديشيد و چيزي مي گويد و مي نويسد، احساس مي كند كه نتوانسته است حق مطلب را درباره ي آن حماسه ي جاودانه ي تاريخ ادا كند.

با اين همه، دامنه ي نهضت عاشورا، از شروع ماجرا تا عصر عاشورا و از آنجا تاپيامدها و آثار، چندان گسترده است كه هر چه در اين باره گفته آيد و نوشته شود، باز در برابر آن درياي بيكران، اندكي بيش نيست. طبعا همچنان جاي سخن گفتن و تحقيق و تأمل باز است. به علاوه، نوشتن درباره ي امام حسين عليه السلام هيچ گاه تكراري نيست، به همين جهت، هر چه نوشته يا گفته شود، زياد نخواهد بود. هر زمان بايد درباره ي آن نوشت و آن را تفسير مجدد كرد؛ با قلمي تازه، با تأمل بيشتر و با درس هاي نو براي نسل جديد؛ به ويژه اگر منابع كهني درباره ي آن به چاپ رسيده كه تاكنون در اختيار نبوده است.


نويسنده با اين استدلال، و با اذعان به ناتواني خود در پديد آوردن اثري تازه، قلم به دست گرفت تا از بابت ديني كه امام حسين عليه السلام بر مسلمانان به ويژه بر شيعيان دارد و سهم عظيمي كه در نشر ارزشهاي انساني و الهي موجود در ميان جامعه ي اسلامي دارد، مطالبي بنگارد. پيش از اين، آثار علمي فراواني در اين باره پديد آمده بود و بعد از اين هم، كتاب ها و مقالات بيشماري نوشته خواهد شد؛ اما بر ما فرض است تا در حد وسع خود در اين باب، چيزي بنگاريم و تلاشي در شناساندن نهضت عاشورا به جوانان و پيران خود داشته باشيم. در نخستين بخش، به معرفي كهن ترين و مهم ترين متون تاريخي مربوط به تاريخ عاشورا پرداخته ايم. پس از آن ضمن فصلي كوتاه، به شرح زمينه هاي اجتماعي، سياسي و وطايفه اي و ديني رخداد كربلا مشغول گشته ايم. در ادامه، در دو فصل مفصل، تاريخ كربلا را مرور كرده ايم كه مستقل از يكديگر نوشته شده و هر كدام ويژگي خاص خود را داراست. اساس و پايه ي نگارش هر دو بخش، به خصوص «گزارش نامه ي واقعه كربلا» كه يك مقتل است، متون كهن تاريخي است. گفتارهايي درباره ي اربعين امام حسين عليه السلام حكمت شهادت امام حسين عليه السلام آثار نهضت امام حسين عليه السلام، مرور بر محتواي كتاب كامل الزيارات ابن قولويه، ابعاد شكلي و شعاري نهضت امام حسين عليه السلام، تاريخ عزاداري سنيان براي امام حسين عليه السلام تحريفات عاشورا و بررسي و نقد كتاب روضة الشهداء از ملاحسين كاشفي در ادامه آمده است. و آخر دعوانا ان الحمد الله رب العالمين.

رسول جعفريان - بهمن ماه 1380.