از سنن جاريه ي بشري بوده كه در جنگ ها هر جبهه براي تشخيص و امتياز افراد سرباز و قشون خود از ديگري پرچم و علمي برمي افراشتند كه بدان ممتاز گردند، و اين لواء يا پرچم تحولات تاريخي پيدا كرده كه نگارنده در رساله اي جداگانه تاريخ پرچم و الوان آن را نگاشته ام. لواء، علامت قشون بوده كه مقدم بر لشكر برمي افراشتند و هر دسته از دسته ي ديگر به اين لواء ممتاز بود. و علم، علامت مميزه ي طبقات و قبايل بود چنانچه در دسته ها و موكب هاي كنوني ملاحظه مي شود. خوب مشخص است پرچم كه همان لواء بزرگ باشد، براي معرفي مليت است، و علم براي معرفي قوميت كه در حقيقت عموم و خصوص من وجه هستند. هر لوائي مي تواند علم و پرچم باشد ولي هر پرچمي لواء در امور دين و عقيده اطلاق شده است.

اولين لوائي كه در اسلام بلند شد، لواء اسلام بود. حضرت رسول الله «صلي الله عليه و آله و سلم» فرمود: لوائي از پارچه ي سفيد تعبيه كردند و به دست حمزة بن عبدالمطلب


سپرد. زيرا لواء را بايد به قهرمان قوم و برجسته ترين شخصيتها سپرد كه همه از او بيم داشته باشند، و در لشكر اسلام قهرماني جنگ جوتر از حمزه نبود لذا لواء را به او سپردند. اين لواء سفيد در اول ماه رمضان سال اول هجري به دست حمزه برافراشته شد و حاكي ملت اسلام بود كه حمزه مي گفت:



فما برحوا حتي انتدبت لغارة

لهم حيث حلوا أبتغي راحة الفضل



بأمر رسول الله أول خافق

عليه لواء لم يكن راح من قبل



لواء لديه النصر من ذي كرامة

الله عزيز فضله أفضل الفعل



و اولين رايت كه از مسلمين برافراشته شد، در ماه شوال سال اول هجري بود كه بر سر نيزه اي بلند افراشته بودند. [1] .

تشخيص رايت از لواء بدين ترتيب داده مي شد كه اگر پارچه بر سر نيزه بود آن را رايت مي گفتند، و اگر غير از نيزه بود لواء مي گفتند، ولي علم داراي بندهاي مختلفي بود كه از الوان مختلف تشكيل مي شد. لواء براي فرمان فرمايان و حكام ولات بود، و پرچم رايت براي قشون ها، و علم براي مردم (ملي) بود. [2] .

روميها داراي لواي عقاب نشان بودند و اعراب از آنها گرفتند، معاويه در شام از روميان تقليد كرد ولي اشكال آن را عوض كردند چنانچه در اولين امارت شيعه نوشتيم كه پرچم هاي مسلمين چه رنگ بوده است.

روميها هر علم را نشانه ي ده هزار قشون قرار مي دادند تا بيشتر بر حسب تشكيلات ارتش خودشان. [3] .


كسري پادشاه ايران در سال 13 هجري داراي پرچمي بود كه عرض آن هشت ذراع و طول آن 12 ذراع بود، و به نام درفش كاوياني ناميده مي شد، و اين درفش به طلا زر دوزي شده و مكلل به جواهر بود، در جنگها برمي افراشتند و در خزائن دولتي نگاه مي داشتند. [4] .

مي نويسند: اين درفش از ضحاك بيور اسب بوده، و روزافزون تجليل و تجمل آن افزوده شده است تا به دست كاوه اصفهاني كه خروج كرد افراشته شد.

بني اميه در روز عاشورا پرچمهاي خود را مانند درفش كاوياني تعبيه كرده بودند.

اباالعلاء طوفي و پدرش از عمال امويين بودند كه به يزد رفتند، و او مدتي معلم هشام بن عبدالملك بوده كه او را به پاس معلمي فرماندار يزد كرد. اين پرچم را در يزد ديد در باغي محفوظ است، آن را برافراشت و مردم را به بيعت امويين دعوت كرد. [5] .

ابومسلم خراساني در سال 132 از مردم يزد مطالبه ي آن پرچم را كرد. [6] .

باري اولين پرچمي كه در عالم بلند شد، لواء ابراهيم خليل «عليه السلام» بود كه به جنگ روميان به حمايت قوم لوط رفت. [7] .

مسلمين در شام و مصر و فارس (ايران) انواع و اقسام لواء مختلف و رنگارنگ تهيه كردند و هر يك را به نامي ناميدند، و هر دسته به تعداد بيشتر لواء خود بر ديگري مفاخره مي كرد، تا آنجا كه چون العزيز بالله فاطمي خروج كرد براي فتح شام، پانصد رايت بلند كردند و با هر يك بوق مي زدند.


در اين پرچمها بيشتر اسامي خلفا را مي نوشتند و مفاخرات خود را به نثر و نظم، نقل و درج مي كردند. و در اندلس بر پرچمها آيات قرآن بر حرير مي نوشتند و نقش و نگار زيبا مي كشيدند. [8] .

ابومسلم خراساني بر لواء خودش نوشت:

«أذن للذين يقاتلون بأنهم ظلموا و ان الله علي نصرهم لقدير». [9] .

پرچمي براي ابراهيم فرستاد كه اول نام خودش را نوشته بود، و اين پرچم به نام «ظل» بر نيزه بلند شد به طول 14 ذراع نصب شده بود، پرچم ديگري به نام «سحاب» بر نيزه اي به طول 13 ذراع نصب كرده بود. [10] .

در دوره ي جاهليت رنگ علمها سياه بود، در اسلام عرب رنگ سفيد انتخاب كرد. رايت النبي در جنگها سفيد بود. [11] .

در جنگ بدر رنگ پرچم را سرخ گرفتند، اميرالمؤمنين كه از قهرمانان و جنگجويان نامي جهان بود، و پيغمبر «صلي الله عليه و آله و سلم» پرچم را پس از حمزه به او داد، رنگ پرچم را سبز نمود، و روز احد و خيبر لواء و رايت را سفيد گرفتند. در عين الورده پرچم خاكستري رنگ بود. [12] .

بني اميه پرچم خود را سرخ نمودند، علويين رنگ پرچم را سفيد كردند، بني عباس رنگ سياه را انتخاب كردند ولي اشعار آنها رنگ سبز بود. در ولايتعهدي حضرت امام رضا «عليه السلام» مأمون دستور داد رنگ سبز انتخاب كردند و شعار بني عباس


را ترك نمودند. متوكل براي پسرانش بيعت گرفت و به هر يك دو لواء داد: يكي سياه كه لواء عهد و ميثاق بود و ديگر سفيد كه لواء جنگ و مفاخرت بود.

مختار بن ابي عبيده ي ثقفي در امارت شيعه اول كسي است كه پرچم سه رنگ انتخاب كرد كه هم اكنون پرچم ملي ايرانيان است.