راه حيوان يكي است: راه دل، راه شهوت، راه خشم، راه انتقام.

راه انسان، دو تاست: راه دل و راه خرد.

بشر، در هر گامي كه برمي دارد، بر سر دو راهي قرار دارد؛ راه دل و راه خرد، وي مي تواند خواهش دل را پياده كند و مي تواند در راه خرد قدم بردارد و دل را پشت سر گذارد. دل، آسايش مي پسندد، لذت مي پسندد، انتقام مي پسندد، خواهش دل همين است و جز اين نيست. خرد، خوش بختي را آرزومند است، سعادت را مي خواهد، به آسايش، به لذت، به انتقام، كاري ندارد. سطح فكر وي بالاتر از اين هاست. خرد، آينده نگر است.

دل، امروز را مي بيند و دم را خوش دارد. خرد، امروز و فردا را مي بيند. كسي كه راه دل را بگزيند، خود را از بشريت تنزل داده، به حيوانيت رسانده است. چون حيوان تنها به راه دل مي رود.

بشري كه راه خرد را پيش گيرد، خود را از بشريت ترقي داده و به انسانيت رسانيده است. چون انسان به راه خرد مي رود. كسي كه به راه دل برود، انسان نيست، حيواني است دو پا. بشر، هميشه، بر سر دو راهي قرار دارد: بازگشت به حيوانيت و ارتجاع، صعود به انسانيت و ارتقا. گروهي از اين راه رفتند و گروهي آن راه را برگزيدند.

در جهاد كربلا، از هر دو گروه نمونه هايي وجود دارد. گروهي راه شهادت را برگزيدند و زندگي جاوداني را خواستند. گروهي راه دل را پيش گرفتند و نابود شدند و به هلاكت رسيدند. حسينيان، گروه نخستين بودند و يزيديان، گروه دومين.

راه شهادت، راه آزادي است. قلدري و زورگويي در آن نيست. ياران حسين عليه السلام همگي


آزاد بودند. حسين عليه السلام احدي را مجبور نكرد كه با وي باشد، يارانش آزادي كامل داشتند، مي توانستند، در خدمتش بمانند و شهادت يابند و مي توانستند از او جدا شوند و سلامت بمانند.

شهيد، پيش از شهادت، در هر دمي بر سر دو راهي قرار دارد؛ پس، در همه حال، با دل در نبرد است، پيش از آن كه با دشمن، در نبرد شود. كسي كه در نبرد با دل، پيروز شد، به يقين، در نبرد با دشمن پيروز خواهد شد و آنان كه در نبرد با دشمن شكست مي خورند، پيش از آن، در نبرد با دل، شكست خورده اند.