عبدالله بن زبير كه پيش از امام (ع) خود را به مكه رسانده بود و در مسجدالحرام و در جوار كعبه ي مقدس اقامت كرد تا به مسئوليت خود در مقابله با حسين بن علي عمل كرده باشد. او اگر چه به نام دين سفره گسترانيده بود اما اهداف ديگري را تعقيب مي كرد كه از به دست آوردن درهم و دينار تا قبضه كردن حكومت را شامل مي شد. [1] .

با حضور امام حسين (ع) مكه حال و هواي ديگري پيدا كرد، در آستانه ي حج مسلمانان از سراسر سرزمين هاي اسلامي گروه گروه خود را به مكه مي رساندند و چون از حضور امام (ع) آگاه مي شدند دلهايشان به سوي روح حج و حقيقت توحيد پر مي كشيد، اگر چه عبدالله بن زبير در كنار كعبه موضع گرفته بود، اما خانه ي عبدالله بن عباس در تمام شبانه روز ميزبان مردماني بود كه براي زيارت حسين بن علي سر از پاي نمي شناختند، آنها بخوبي از عظمت و مقام معنوي و جايگاه حسين بن علي در نزد پيامبر آگاه بودند، و همچنين پي برده بودند كه فرزند پيامبر از به رسميت شناختن طاغوت بني اميه خودداري كرده است، چون خورشيد امامت حسين بن علي در مكه طلوع كرد. ظلمات رعب و بيم حاكميت بني اميه شكسته شد و مسلماناني كه سالها در سايه ي جنايتهاي بني اميه قدرت سخن گفتن نداشتند، در هواي آزاد مكه ي حسيني طعم زندگي را چشيده و نسيم آزادي را احساس مي كردند، مسلمانان با حقايقي آشنا مي شدند كه طي سالهاي گذشته از آنها بي خبر مانده بودند، كمي بيش از چهار ماه اقامت حسين بن علي در مكه، [2] اگر چه به برخورداري مردم از حقايق معارف اسلامي انجاميد، اما عبدالله بن زبير و دستگاه بني اميه به يك ميزان خطر حضور و هدايت حسيني (ع) را دريافتند، لذا يك سلسله حوادث و رخدادهايي بوقوع پيوست كه اگر چه وقعه نگاران (بي انگيزه يا با قصد و نيت) آنها را به عنوان پديده هايي عادي در تاريخ ثبت كرده اند اما بسيار بعيد به نظر مي رسد كه در پشت آن حوادث برنامه ريزيهاي محكم و حسابگرانه وجود نداشته باشد.

[1] انساب الاشراف، ج 5، ص 343، ابن اثير، کامل، ج 3، ص 265، تاريخ ابن خلدون، ج 3، ص 20. عبدالله بن زبير چه کسي است. قبل از پرداختن به معرفي عبدالله نيکوست که مختصري در مورد پدرش زبير قلم رانده شود: زبير پسرعمه‏ي پيامبر و اميرالمؤمنين و از سابقه‏داران در اسلام است، در غزوات پيامبر شرکت داشت، و علي‏رغم اينکه داماد ابوبکر بود اما از بيعت با وي سرباز زد، وي از اعضاي شوراي شش نفره‏ي منتخب عمر بود، و با کشته شدن عثمان با اميرالمؤمنين بيعت کرد اما پس از بيعت همراه با طلحه به بهانه عمره به سوي مکه رفتند و همراه با عايشه و بني‏اميه غائله‏ي بصره و جنگ جمل را رقم زدند. عبدالله پسر زبير از اسماء دختر ابوبکر و از عوامل اصلي جنگ جمل و کشته شدن مسلمانان است. نوشته‏اند «چون عايشه با همراهان خود به سمت بصره حرکت کرد شبانگاه به سرزميني به نام حوئب رسيدند، در آن منزل سگها به او حمله کردند، عايشه پرسيد نام اين سرزمين چيست؟ گفتند: حوئب، با شنيدن نام آن سرزمين عايشه آيه‏ي استرجاع خواند و دستور داد که مرا به مکه برگردانيد که من از رسول خدا شنيدم که فرمود: برحذر باشيد که سگان حوئب بر يکي از شما (همسران پيامبر) حمله کنند. عبدالله بن زبير به دروغ گفت: اين سرزمين حوئب نيست، همراه با طلحه، پنجاه نفر از مردم را به شهادت دورغ واداشتند و اين دروغ‏پردازي اولين شهادت دروغ در اسلام بود، مروج الذهب، ج 2، ص 358. با خاتمه‏ي جنگ جمل با وساطت عايشه عبدالله از مجازات رهايي يافت. او پس از مراجعت به مدينه اميرالمؤمنين را سب مي‏کرد، پس از قيام مختار برادر خود مصعب را به جنگ وي فرستاد و مصعب بيش از هفت هزار تن از شيعيان حسين بن علي را به قتل رساند. مسعودي نوشته است: پس از سرکوب خونخواهان حسين بن علي و قتل مختار مصعب دستور داد همسران مختار را احضار کردند و از همه‏ي آنها خواست تا از مختار بيزاري جويند، همه برائت مي‏جستند جز دختر نعمان بن بشير که در پاسخ مصعب گفت: من از علي (ع) دست برنمي‏دارم و پيروي از معاويه پسر هند را نخواهم پذيرفت، خداوندا تو شاهد باشد که من تابع پيامبر تو حسين و اهل البيت (عليهم‏السلام) و از شيعيان ايشان هستم، آنگاه به دستور مصعب آن بانوي قهرمان به قتل رسيد. مروج الذهب، ج 3، ص 99. پس از واقعه‏ي کربلا عبدالله بن زبير که هواي سلطنت بر سر داشت محمد بن حنفيه و اهل بيتش و هفده تن از بزرگان مسلمانان را به بهانه‏ي بيعت نکردن با وي در زمزم حبس کرد و با تعيين ضرب الاجل آنها را تهديد کرد، که اگر با وي بيعت نکنند همگي آنها را به قتل رسانده و جسدهايشان را به آتش خواهد کشيد، اما پيش از آنکه مهلت به پايان رسد مختار حلقه‏ي محاصره را شکست و محمد بن حنفيه را آزاد کرد تا به شعب علي بروند. ابوالفرج اصفهاني نوشته است که عبدالله بن عباس و فرزندان او نيز در ميان زندانيان عبدالله بودند مقاتل الطالبيين، ص 315. در خطبه‏هاي نماز رسول خدا نام نمي‏برد و چون جمعي از اصحابش به او اعتراض کردند گفت: من اگر چه نام رسول خدا را بر زبان نمي‏آورم ولي در درون خود به ياد او هستم و ياد نکردن از وي به اين علت است که بني‏هاشم از شنيدن نام فرستاده‏ي خدا خشنود مي‏شوند و عزت مي‏يابند، به خدا سوگند! مترصد روزگاري هستم که آنها را در جايي محاصره کنم، و همه‏ي آنها را در آتش بسوزانم، اگر چنين شود [بدانيد] جز گناه‏کار و ساحر و کافري را نکشته‏ام. اين خاندان نه اول دارند، نه آخر. پيامبر هيچ خبري براي بني‏هاشم نگذاشته است و ايشان از تمام مردم دروغگوترند. ابن ابي الحديد شرح نهج‏البلاغه، ج 2، ص 127. عبدالله در هنگام انفعال از زهاد و دوري گزيدگان از دنيا به شمار مي‏رفت و در زمان قدرت در ظلم و خونريزي کم‏نظير بود. ابن‏زبير پس از حرکت حسين بن علي به سوي کوفه در مکه ماند و نزديک به نه سال سلطنت کرد، وي پس از محاصره‏ي مکه توسط حجاج به کعبه پناه برد اما حجاج در روز سه‏شنبه چهارده جمادي الاولي، سال 73 هجري او را در مسجدالحرام کشت و به دار آويخت.

[2] امام (ع) در سوم شعبان سال 60 به مکه وارد شدند، و در هشتم ذيحجه همان سال به سوي کوفه عزيمت فرمودند، ابن اثير، کامل، ج 3، ص 260، الفصول المهمه، ص 183، تاريخ طبري، ج 5، ص 351 -343، شيخ مفيد، ارشاد، ج 2، ص 34، الفتوح، ج 5، ص 37، استيعاب، ج 1، ص 381.