راههاي اصلاح اجتماعي
پس از اينكه علايلي بيماريها و آفتهاي مجتمع را مشخص كرد، براي اصلاح مجتمع و درمان بيماريهاي آن دو پيشنهاد و برنامه عرضه مي كند: نخست عواملي كه پايه هاي مجتمع را استوار كرده به صورت واحدي به هم پيوسته درمي آورد، و سپس در برنامه ي دوم از نقش مصلح اجتماعي سخن مي گويد.
در نخستين پيشنهاد براي اصلاح مجتمع، علايلي تلاش خود را بر روي حقوق افراد، تملك شخصي در ميهن، و گذشتن از منافع فردي در صورت تعارض داشتن با منافع مجتمع، متمركز مي كند.
علايلي درباره ي نقش فرد در مجتمع مي گويد: «وظيفه ي اجتماع پاسداري از فرد و گذاشتن فرصتهايي در اختيار او براي كسب شايستگي جهت رفع نيازهاي مجتمع مي باشد». [1] .
علايلي درباره ي ويژگيهاي مصلح اجتماعي مي گويد: «شخصي بايد باشد حساس و شعله ي مقدسي بايد در او باشد كه راهي براي خاموشي و فرونشاندن آن وجود نداشته باشد. پس مصلح آتشفشاني است كه پيوسته به آتش مي كشاند و زلزله ايجاد مي كند، ليكن هميشه نشانه اي است از سرزندگي و زنده بودن مجتمع». [2] .
علايلي اصلاح مجتمع از طريق اخلاق را طرد مي كند، و درباره ي دموكراسي براي مجتمعهايي همچون مجتمعهاي عربي مي گويد: «همين كه دموكراسي در واقعيتهاي اجتماعي موجود كه نوعي فساد سياسي و اجتماعي است، به اجرا درآمد تبديل به نوعي اريستوكراسي شديد خواهد شد». [3] .
پاورقي
[1] العلايلي، دستور العرب القومي، ص 175 - 76.
[2] العلايلي، ذکري عمر فاخوري، مجلة الطريق، شمارهي 4 سال 54 م.
[3] العلايلي، دستور العرب القومي، ص 191.