بازگشت

عباس (اصغر) كيست؟ و پسر چه كسي است؟


شيخ قرشي گويد: «وي برادر پدري امام (ع) و مادرش لبابة بنت عبيداللّه بن عباس است و در روز طـف كـشـتـه شـد.» [1] خـليفه بن خياط گويد: «از كساني كه همراه حـسـيـن (ع) كـشـتـه شـدنـد، عـباس اصغر بود و مادرش لبانة بنت عبيداللّه بن عباس ‍ است.» [2] .

مـؤيـد ايـن مـطـلب روايـتـي اسـت كـه سـبط بن جوزي از هشام بن محمد، از قاسم بن اصبغ مجاشعي نقل مي كند كه گفت: «وقتي سرها را به كوفه آوردند، سواري از همه مردم زيباروتر، سر جواني نورس، چونان ماه شب چهارده را به گردن اسبش آويخته بود! اسب در حـال جـسـت و خـيز بود و هرگاه كه سرش را پايين مي آورد، آن سر مبارك نيز به زمين مي خـورد. به او گفتم: اين سر كيست؟ گفت: اين سر عباس بن علي است. گفتم تو كيستي؟ گفت: حرملة بن كاهل اسدي.

گـويـد: مـدتـي گذشت و روي حرمله از قير سياه تر شد. به او گفتم: روزي كه سر را آوردي خـوش سـيـمـاتر از تو در ميان عرب نبود! چه شده است كه امروز از همه زشت تر و سياه تر شده اي. حرمله گريست و گفت: به خدا سوگند از آن روزي كه سر را آورده ام، هـمـه شـب دو نـفـر مـي آيـنـد و بـازويم را گرفته مي برند و در ميان آتشي شعله ور مي انـدازنـد؛ و من همان طور كه مي بيني با روي سياه باز مي گردم. سرانجام با بدترين وضعي مرد.» [3] .


بنابراين، مطابق اين روايت، عباس بن اميرالمؤمنين، جواني نورس است!

شيخ قرشي در ادامه اين روايت مي گويد: «اين تأييدي است بر وجود عباس اصغر، چرا كه عباس اكبر در روز كشته شدنش 32 سال داشت و نورس نبود.» [4] .

امـا نـمـازي در زنـدگـيـنـامـه «لبابة بنت عبيداللّه بن عباس بن عبدالمطلب» مي نويسد: «ابـوالفـضـل العـبـاس، پـسـر امـيـرالمـؤمـنـيـن (ع)، بـا او ازدواج كـرد و عـبـيـداللّه و فـضـل از او بـرايـش بـه دنـيـا آمـدنـد. او بـانـويـي زيـبـا و عـاقـل بـود و پـس از شـهـادت عـبـاس، يزيد بـن عـبدالملك او را به زني گرفت. از مجدي نـقـل است كه وليد بن عتبة بن ابي سفيان او را به زني گرفت و قاسم از او برايش به دنيا آمد.» [5] .

از ايـن رو بـايـد گـفت كه اگر وجود عباس اصغر از مادري به نام لبابه بنت عبيداللّه، هـمـسـر ابوالفضل العباس، حقيقت هم داشته باشد، او فرزند حضرت عباس است و آن طور كه در نقل سبط بن جوزي و استنتاج شيخ قرشي آمده است، برادر آن حضرت نمي باشد. چرا كه نمي شود لبابه همسر اميرالمؤمنين باشد و بعد حضرت عباس با او ازدواج كند.

آنچه ما درباره عباس اصغر مي دانيم همين اندازه است و موضوع همچنان جاي تتبع در منابع تاريخي و تعمق و ژرف نگري بيشتر است.


پاورقي

[1] حـيـاة الامـام الحـسـيـن بـن عـلي (ع)، ج 3، ص 27 بـه نقل از تاريخ خليفه.

[2] تاريخ خليفه، ص 145.

[3] تـذکـرة الخـواص، ص 253. ايـن نقل جاي بسي تأمل دارد. براي مثال آن جا که مي گويد: «به بدترين وضعي مرد.» اين در حالي است که بنا بر مشهور، مختار، حرمله را حاضر کرد و قصابي طلبيد و دستور داد دست و پايش را قطع کرد. آنگاه آتش و هيزم خواست و او را درون آتش سوزاند. (ر.ک: ذوب النضار، ص 121).

[4] حياة الامام الحسين بن علي (ع)، ج 3، ص 270.

[5] مستدرکات علم رجال الحديث، ج 8، ص 598، شماره 18167.