آن دسـته از منابع تاريخي كه داستان پيوستن سي مرد از سپاه عمرسعد به امام حسين (ع) را نوشته اند، ساعت و زمان اين كار را به طور دقيق معين نكرده اند. ولي از ظاهر برخي مـنـابـع چـنـيـن بر مي آيد كه اين كار در روز عاشورا صورت پذيرفت از اين رو، برخي مورخان متأخر - با اتكاي به همين ظاهر ـ داستان اين پيوستن را پس از داستان حرّ ذكر كرده انـد. [1] گروهي ديگر حتي چنين نوشته اند: «بدون شك موضع حر بن يزيد در روحـيـه ي بـسـيـاري از سـپـاهـيان ابن زياد تأثيري عميق گذارد»، از اين رو گروهي كه شمار آنها به سي سوار بر آورد مي شود، بي درنگ به حر پيوستند!» [2] .

نـويـسـنـده ايـن مـطـلب با صراحت عنوان مي كند كه پيوستن اين سي تن تأثير و نتيجه پيوستن حر به امام (ع) در صبح عاشورا بود.

اما در اينجا بايد چند نكته را مد نظر قرار داد:

1 ـ هـيـچ دليـل تـاريـخـي مبني بر اينكه اين گروه پس از توبه ي حر به امام پيوسته اند وجود ندارد.

2 ـ مـنـابـع تـاريخي ديگر روايت مي كند كه عمل گرايش و پيوستن به امام (ع) از سوي مـجـمـوعـه اي از سـپـاه ابـن سـعـد، در شـب دهـم انـجـام شـد. بـراي مـثـال سيد بن طاووس مي نويسد:


«حسين و يارانش آن شب را زنده داشتند و زمزمه مي كـردنـد. بـرخـي شـان در ركـوع، بـرخـي در سـجـده، بـرخـي در حـال قـيـام و برخي نشسته بودند. در آن شب، سي و دو تن از سپاهيان عمر سعد به آنان ملحق شدند...» [3] .

3 ـ پـيـشـنـهـادهـا و شـرايـطـي كه به نقل منابع تاريخي، امام (ع) به ابن سعد داد و او نـپـذيرفت [4] بر فرض اينكه در روز عاشورا هم عرضه شده باشد پيش از روز عاشورا و به طور مشخص پس از محكم كردن حلقه ي محاصره ي امام (ع) يعني در روز هفتم يـا هـشـتم نيز عرضه شده بود. اين پيشنهادها در نامه ي ابن سعد به ابن زياد نيز آمده است؛ [5] و بدون شك داستان اين نامه و محتواي آن ـ بر فرض درستي خبرش ـ به خاطر اهميت فراواني كه داشت در ميان سپاه عمر سعد منتشر شده بود.

4 ـ زنـدگـيـنـامه ها و كتابهاي تاريخي نام شماري از ياران امام (ع) را درج كرده اند كه پـس از رد شدن پيشنهادهاي امام به وسيله ي سپاه اموي در تاريكي شب عاشورا به اردوگاه امـام (ع) پيوستند. براي نمونه از جمله ي اين ياران، افراد زير بودند: جوين بن مالك بن قـيـس بـن ثـعـلبـه ي تميمي، زهير بن سليم ازدي، نعمان بن عمرو ازدي راسبي و برادرش حلاس. [6] .

حـتـي زنـدگـينامه ها و كتابهاي تاريخي نوشته اند كه برخي از اين اصحاب پس از رد پيشنهادهاي امام (ع) ـ به اردوگاه وي پيوستند، ولي نگفته اند كه اين كار در شب عاشورا بوده است. از اين موضوع چنين فهميده مي شود كه چه بسا اين واقعه پيش از شب عـاشـورا اتـفاق افتاده است. براي مثال نام برخي از آن افراد چنين است: عمرو بن ضبيعه ي ضبعي [7] و حارث بن امرء القيس كندي. [8] .


بنابراين درست اين است كه پيوستن مجموعه اي از سپاه عمر سعد به اردوگاه امام (ع) در شـب دهـم يـا بنابر احتمالي پيش از آن آغاز شد و تا روز عاشورا ادامه يافت. تا آنكه در روز عاشورا شمار آنان به سي تن و يا بيشتر رسيد. اين چيزي است كه سماوي در هنگام بـيـان خلاصه ي جريانات وقايع امام حسين (ع)، آن را پذيرفته است. آنجا كه مي نويسد: «پـس عمر سعد مراسله ي با امام (ع) را قطع كرد و بر او سخت گرفت و از رسيدن آب به او جـلوگـيـري كـرد و از او خـواسـت كـه يـكـي از دو كـار را بـپذيرد: يا تسليم شود و يا بجنگد. پس از آن، ياران عمر سعد به طور تنها و يا دو نفري در تاريكي شب و مخفيانه بـه امـام (ع) پـيـوسـتـنـد، تا آنكه در روز عاشورا شمار آنها به حدود سي تن رسيد كه خـداونـد آنـان را هـدايـت كـرد و بـه شـرف شـهـادت نايل آمدند.» [9] .