ظاهر پاسخ امام به ابوهره ي ازدي در اينجا و نيز پاسخ آن حضرت به فرزدق هنگامي كه پرسيد: چرا با اين شتاب حج را وانهاديد؟ و امام پاسخ داد:«اگرشتاب نمي كردم دستگير مي شدم»، چنين مي نمايد كه همه ي كوشش امام (ع) بر نجات جان خويش بود! طبق آنچه در پاسخ ايشان به ابوهره آمده است، بر گرفتن مال و ناسزا به ناموس خود صبر كرد. ولي هنگامي كه آهنگ كشتن وي را كردند، براي نجات جان خويش گريخت! اين چيزي جز نشان وسعت مظلوميت آن حضرت نيست. گويي كه او از بيعت با يزيد خودداري نكرد! و در صدد طلب اصلاح امت جدش برنيامد! و امر به معروف و نهي از منكر نكرد! و قيام و نهضتي در كار نبود!

بسنده كردن به چنين رواياتي، منجر به همان نتيجه گيري اشتباه مي شود كه برخي نويسندگان تاريخ نهضت حسيني به آن در افتاده اند؛ و آن اين كه علت خروج امام از مدينه ي منوره و مكه ي مكرمه از بيم آن بود كه مبادا ايشان را بربايند يا بكشند و راز قيام حسيني همين است و بس!

اگر پژوهنده تنها روايات مربوط به نامه هاي اهل كوفه به امام، به ويژه روايت هايي را كه از خود آن حضرت نقل شده است، معيار ارزيابي قرار دهد، نتيجه خواهد گرفت كه عامل قيام حسيني نامه هاي كوفيان بود؛ و اين، از بزرگ ترين اشتباهاتي است كه در راستاي نگرش به قيام امام حسين (ع) پديد آمده است.

اگر به رواياتي كه امام (ع) در آن از استخاره سخن مي گويد بسنده شود نيز قضيه همين است. زيرا از ظاهر اين روايات چنين بر مي آيد كه امام (ع) نقشه ي از پيش تعيين شده اي


براي قيام نداشت، و از سرنوشت آينده اش بي خبر بود. بلكه جهات حركت خود را به وسيله ي استخاره تعيين مي كرد! در حالي كه اين مطلب گذشته از آن كه با اعتقاد درست به علم امام منافات دارد، با بسياري از روايات منقول از خود آن حضرت نيز منافات دارد.

چنانچه كسي به روايات مربوط به خوابي كه امام (ع) در آن جدش را ديد يا رواياتي كه القا مي كند آن حضرت اميد پيروزي و موفقيت و به دست گيري زمام امور را داشت بسنده كند نيز وضعيت به همين منوال است.

همه ي اين نتايج ناقص يا اشتباه، ناشي از قضاوت هاي جزئي نگر است. ولي هر گاه همه ي روايات مربوط به اين نهضت مقدس را به عنوان يك كل يكپارچه در نظر بگيريم، به يكي از عناصر مصونيت از استنتاج ناقص و اشتباه دست يافته ايم. همين طور شناخت نوع مخاطب امام و بازگرداندن پاسخ هاي متشابه آن حضرت به محكمات آن ها دو عنصر ديگر اين مصونيت در تدبر و استنتاج مي باشند.