بازگشت

آيا امام حسين در تنعيم با ابن عمر ديدار كرد؟


در خبر ديگري از تاريخ آمده است كه امام (ع) پس از خروج از مكه [1] در تنعيم با ابن عمر ديدار كرد. در امالي شيخ صدوق آمده است: عبدالله عمر پس از شنيدن خبر بيرون شدن امام (ع) از مكّه سوار شد و به سرعت پشت سر آن حضرت حركت كرد. در يكي از منزلگاه ها به امام (ع) رسيد و گفت: اي فرزند رسول خدا، آهنگ كجا داريد؟

فرمود: عراق.

گفت: شتاب مكن و به حرم جدّ خويش باز گرد.

امام حسين نپذيرفت و ابن عمر گفت: اي ابا عبدالله، جايي را كه رسول خدا(ص) مي بوسيد به من نشان بده.

امام (ع) ناف خويش را نشان داد. ابن عمر سه بار آن را بوسيد و گفت: اي اباعبدالله تو را به خدا مي سپارم؛ كه تو در اين راه كشته مي شوي!» [2] .

در برخي منابع آمده است: ابن عمر در دو ميلي مكّه امام را ديد. [3] در ديگري آمده است: ابن عمر در فاصله دو يا سه شب راه از مدينه امام (ع) را ديد [4] و گفت: به كجا مي روي؟

گفت: عراق! و طومار و نامه با خود داشت

گفت: نزد آنها مرو!

فرمود: اين نامه ها و بيعتشان است.


گفت: خداوند بزرگ پيامبرش را ميان انتخاب دنيا و آخرت اختيار داد و او آخرت را برگزيد و دنيا را نخواست. شما پاره تن رسول خدا(ص) هستيد، به خدا سوگند هيچ كدامتان هرگز به دنيا نخواهيد رسيد و خداي عزوجلّ آن را باز نگرفت از شما. مگر به خاطر چيزي بهتر، بازگرديد.

حضرت نپذيرفت و گفت: اين نامه ها و بيعتشان است!

گويد: «آنگاه ابن عمر دست به گردن امام انداخت و گفت: به خدا مي سپارمت اي كشته!» [5] .

تا آنجا كه ما جست وجو كرده ايم، در هيچ يك از منابع تاريخي مكان دقيق اين ديدار مشخّص و تعيين نشده است. مطابق نقل روايت امالي صدوق در اين ديدار در يكي از منزلگاه هاي ميان راه بود و ديگر منابع تاريخي از فاصله دو ميلي مكّه يا فاصله دو يا سه شب راه از مدينه حكايت دارند.

بلي، سماوي در بحث از مسير امام از مكّه به عراق تصريح دارد كه اين ديدار در تنعيم انجام شد. وي مي گويد: بامدادان حركت كرد و هنگامي كه ابن عباس و ابن زبير مانع او گشتند بازنگشت. چون بر تنعيم گذشت ابن عمر كه بر سر چاه آب خويش بود، مانع شد ولي او بازنگشت...» [6] .

ولي سماوي به مأخذي كه محل ديدار را تعيين كرده اشاره اي ندارد، شايد دليل اين استنتاج كه ديدار در تنعيم بود فراتر از يك اشاره و دلالت تاريخي است. يا شايد مقصود عبدالله بن مطيع عددي است، ولي به اشتباه ابن عمر را به جاي ابن مطيع نوشته است. زيرا اين ابن مطيع بود كه بر سر چاه آب خود با امام ديدار كرد، نه ابن عمر، والله العالم.


پاورقي

[1] تاريخ نوشته است که امام (ع) پس از خودداري از بيعت با يزيد، سه بار با عبدالله عمر ديدار کرد. ديدار نخست در أبوأ ميان مدينه و مکّه بود که ميان ابن عمرو ابن عباس (يا ابن عيّاش) از سويي و ابن زبير و امام (ع) از سوي ديگر روي داد. (ر.ک: تاريخ ابن عساکر، ترجمة الامام الحسين، تحقيق محمودي، ص 200، شماره 254). در جزء اول اين پژوهش گفتيم که اين ديدار صورت نگرفت، زيرا امام و ابن زبير در راه مدينه مکّه يکديگر را نديدند. ديدار دوم در مکّه و ديدار سوم پس از خروج امام (ع) از مکّه بود؛ همين ديدار است که ما اينک درباره اش بحث مي کنيم.

[2] امالي صدوق، ص 131، مجلس 30، حديث شماره 1.

[3] ر.ک: اسعاف الراغبين در حاشيه نورالابصار،ص 205.

[4] ر.ک: انساب الاشراف، ج 2، ص 275؛ تاريخ ابن عساکر، ص 281، شماره 247.

[5] تاريخ ابن عساکر، ترجمه الامام الحسين (ع)، ص 240-282، شماره 247.

[6] ابصارالعين، ص 28.