برخي از مورخان بر اين باورند كه هنگام مرگ معاويه، وليد بن عتبة بن ابي سفيان والي مدينه، يحيي بن حكيم بن صفوان بن اميه [1] والي مكه، نعمان بن بشير انصاري والي كوفه و عبيدالله بن زياد والي بصره بود. [2] .

مـفـهـوم ايـن سـخـن ايـن اسـت كـه حـكومت مركزي در دمشق، ضمن اتخاذ تصميم هاي تازه پس از ورود امام حسين عليه السلام به مكه مكرمه يحيي بن حـكـيـم را از واليـگـري آن شـهـر بـركنار كرد و عمرو بن سعيد بن اشدق را به جاي او گمارد.

ولي شـمـار ديـگـري از مـورخان نقل كرده اند كه والي مكه در هنگام مـرگ مـعـاويه [3] ، خود عمرو بن سعيد بن عاص اشدق بـود؛ كـه يـزيـد بـه دنـبال عزل وليد بن عتبه از منصب واليگري مدينه، واليگري مكه و مدينه را يكجا به او سپرد.

مؤيد اين ديدگاه روايتي است كه مي گويد: هنگام ورود امام حسين عليه السلام بـه مكه عمرو بن سعيد به وي گفت: تصميم شما چيست؟ فرمود: به خدا و اين خانه پناه آورده ام. [4] دقت كنيد!

[1] يـحـيـي بـن حـکيم بن صفوان بن اميه؛ وي از قبيله بني جُمَح بـود کـه در جـنـگ جـمـل بـا عـايـشـه همراه بودند. دو تن از آنها به قـتل رسيدند و باقي گريختند. يحيي در زمره فرارياني بود که جـانـش را نجات داد. نقل شده است که اميرالمؤمنين عليه السلام هنگام گذشتن بـر کـشـتـگـان جـنگ جمل در پايان فرمود: «خوش نمي داشتم که در زيـر آسـمان پر ستاره کسي از قريش کشته گردد! انتقام خويش را از بـنـي عبدمناف ديدم و حزان بني جمح از دستم گريختند...» (شـرح نهج البلاغه، ج 11، ص 123). ابن ابي الحديد نقل مي کند که اين يحيي زنده بود تا آن که عمرو بن سعيد اشدق،پـس از گـمـاشـته شدن از سوي يزيد به واليگري مکه و مدينه، وي را والي مکّه ساخت. پس از آن عمرو در مدينه و يحيي در مکه اقامت داشت. (ر.ک. ج 11، ص 125).

[2] الاخبار الطوال، ص 227.

[3] ر.ک. تـاريـخ طـبـري، ج 3، ص 272؛الکامل في التاريخ، ج 2، ص 529.

[4] تذکرة الخواص، ص 214.