نقل شده است كه هارون الرشيد عباسي وابوحنيفه [1] هلال ذي الحجة را در كوفه و يا در بغداد رؤيت مي نمودندو پس از


آن براي اداي مناسك حج به سمت مكه رهسپار مي شدند و ايام حج را درك كرده و اعمال به جا مي آوردند. [2] .

- گر چه عين اين نقل را در كتب معتبر تاريخي نيافتيم، ولي صحت مفاد آن از برخي روايات استفاده مي گردد، كه مناسب بود ايشان بدان تمسك جويد:

الف. وليد بن صبيح مي گويد به حضرت امام صادق عليه السلام عرض كردم كه ابوحنيفه هلال ذي حجه را در قادسيه ديد، و با ما روز عرفه را درعرفات درك كرد.... [3] .

دلالت روايت تمام است ومفاد آن اين است كه او اين مسافت را طي نه شبانه روز سپري مي نموده است و از جهت اين كه مي بايست باعجله ي تمام، خود را براي انجام اعمال و درك مناسك حج به مكه برساند و به طور قهري مي بايست توقف او در مسير بسيار كوتاه و نمازها با شتاب خوانده گردد و از اين جهت مورد توبيخ امام واقع گرديده است، ولي از جهت سند اشكال دارد، چون در طريق آن ايوب بن اعين قرار گرفته است، كه توثيق نشده است. [4] .

ب. عبدالله بن عثمان مي گويد:

ذكر عند أبي عبدالله عليه السلام أبوحنيفة السابق، و أنه يسير في أربع عشرة، فقال: لا صلاة له؛


در نزد امام صادق عليه السلام نام ابوحنيفه ي سابق به ميان آمد. و اين كه او اين مسافت را در طي چهارده روز سپري مي كند، حضرت فرمود: او نماز ندارد. [5] (يعني نماز او از شرايط كامل برخوردار نيست).

ظاهر مفاد خبر آن است كه او مسير كوفه تا مكه و بالعكس را طي چهارده روز سپري مي كرده است؛ همچنان كه محدث قمي نيز آن را ذكر كرده است؛ [6] نه آن كه او ده فرسخ را در طي چهار ساعت سپري كرده، كه مستلزم عدم رعايت واجبات نماز مي شده است؛ چنان كه بعضي از بزرگان آن را ذكر فرموده اند. [7] .

و اين روايت نيز به اشكال در سند مبتلا است؛ چون در طريق آن محمد بن الحسن براني و عثمان بن حامد قرار دارند، كه وثاقت آنها ثابت نيست. [8] .

و از بعضي كتب تاريخي استفاده مي شود كه برخي مسير كوفه تا مكه را در هفده روز سپري مي كردند. [9] .