بازگشت

توطئه ابن زياد براي دستگيري مسلم و بيم او از بروز عصبيت


دينوري در مورد جريان دستگيري مسلم بن عقيل روايتي را بدون ذكر سلسله سند ذكر نموده كه جاي تأمل دارد؛ او مي نويسد: «ابن زياد به عبيد بن هريث گفت صد تن از قريش را گسيل دار و خوش نداشت كس ديگري غير از قريشيان گسيل دارد و از بروز عصبيت بيم داشت، آنان آمدند و خانه اي را كه مسلم در آن بود محاصره كردند و...» [1] .

ابتدا بايد يادآور شويم كه قسمت اول اين روايت را منابع ديگر نيز ذكر كرده اند ولي قسمت دوم كه مي گويد ابن زياد از بروز عصبيت بيم داشت، در واقع تلحيل دينوري است. [2] .

اين تلحيل دينوري به نظر ما به دلايلي چند نمي تواند مقبول باشد و به نوبه خود تحريفي در جريان دستگيري مسلم تلقي مي گردد:

1- تلاش دينوري در جهت تحليل اين واقعه مي تواند گامي نوين در شيوه تاريخنگاري اين دوره باشد كه او را از ساير مورخان كه صرفا به نقل وقايع عنايت داشته اند، متمايز كند. نكته مهم اينكه در صورت صحت اين تحليل، ابن زياد مي خواست با اين كار توجيهي براي دستگيري مسلم به دست آورد و بگويد همقبيله ايهاي مسلم (يعني قريشيان) بودند كه مسلم را دستگر نمودند و نيز احتمال دارد براي آن باشد كه او را زنده دستگير كند و شايد اين احتمال را نيز مي داد كه مسلم و يارانش با قريشيان درگير نخواهد شد. آيا اين خود دليلي بر بروز عصبيتهاي قومي تلقي نمي شود! و آيا با حربه ي عصبيتهاي قبيله اي به جنگ عصبيتها رفتن رفتن؟

3- چطور است كه اينجا عبيدالله بن زياد ترس از بروز عصبيت داشت ولي آنجا كه اشراف كوفه را تهديد و تطميع مي نمود تا آنان با نفوذي كه در ميان قبايل خود دارد موجباتي را فراهم سازند تا مسلم تنها بماند زنده كردن مجدد عصبيتهاي قومي مطرح نبود؟ و آيا ابن زياد با اين كار از شرافتهاي قومي و قبيله اي و مقبوليت اشراف قبايل كوفه به نفع خود و دستگاه اموي سود نجست؟!

4- به نظر مي رسد اين بيم كاملا بي مورد بوده است زيرا به شهادت منابع ديگر تاريخي در بخشهاي ديگري از تاريخ حوادث كربلا، به نوعي ظريف به عصبيتهاي قبيله اي دامن زده شده است مثل امان نامه گرفتن شمر براي چهار تن از فرزندان علي (ع) كه از قبيله او بودند و جواب رد دادن از سوي حضرت اباالفضل (ع) و برادرانش و...


پاورقي

[1] دينوري، اخبارالطوال، همان، ص 288.

[2] ر. ک. اصفهاني، ابوالفرج، مقاتل الطالبيين، همان، ص 103، و نيز مفيد ره، الارشاد، همان، ج 2، ص 52 به بعد.