حنفيه لقب مادر اوست، و اسم مادرش خوله دختر جعفر بن قيس است. اميرالمؤمنين عليه السلام مي فرمود: محامده ابا دارند که خدا عصيان شود که يکي از آنها محمد بن حنفيه مي باشد. اما نيامدن او به همراه امام عليه السلام به عراق شايد به جهت عذر و يا مصلحتي بوده است، و راجع به سال وفات و محل دفن او اختلاف شده است: بعضي وفات او را به سال 80 و محل دفن او را در جبل رضوي و بعضي در طائف دانسته اند. (تنقيح المقال 112 /3).

محمد بن حنفيه هنگامي که از قصد امام حسين عليه السلام براي بيرون رفتن از مدينه آگاه شد نزد آن حضرت آمد و گفت: اي برادر تو محبوبترين مردم نزد مني و من از هيچکس نصيحتم را دريغ نمي دارم تا چه رسد به تو، که تو را نيازمند به آن مي بينم، از بيعت يزيد کناره گير و از سکونت در شهرها تا مي تواني يپرهيز کن، سپس نمايندگان خود را بسوي مردم گسيل دار و آنها را به خودت دعوت کن اگر تو را اجابت کردند و به بيعت با تو تن در دادند، خداي را بر اين موهبت سپاسگزار باش، و اگر براي بيعت، ديگري را برگزيدند، اين انتخاب بد بهيچوجه مزيت و موقعيت تو را به دست


فراموشي نخواهد سپرد، اگر به شهري وارد شوي و مردم آن شهر در بيعت با تو دچار ترديد گردند و گروهي به حمايت تو و جمعي ديگر به مخالفت با تو بر خيزند و آتش فتنه زبانه کشد و خون بيگناهان ريخته شود و سرانجام قصد جانت کنند و تو را از ميان بردارند.

امام عليه السلام فرمود: اي برادر به کجا روم؟!

محمد بن حنفيه گفت: بسوي مکه حرکت کن، اگر آن شهر را مناسب اقامت ديدي در آنجا سکونت کن، و اگر احساس کردي که مکه نيز جاي امني براي تو نيست، به بيابانها و کوهها رو کن، و هميشه از نقطه اي به نقطه اي در حرکت باش تا آنکه سرانجام کار را دريابي!