جواب:
توضيح سؤال :
زني نخست نامزد يزيد مي شود و چون [امام] حسين او را گمراه مي كند و با گول زدن او را به سوي خود مي كشد و به اين گونه كينه جوئي يزيد بر انگيخته مي شود كه منجر به كشته شدن [امام حسين] مي شود.
همانطور كه مي بينيد اين مطلب را نيز با كمك اسناد تاريخي مطرح نموده اند. منتظر پاسخ شما هستم .
مقدمه :
اين شبهه از سوي برخي از دشمنان اهل بيت عليهم السلام طرح شده كه ادعا مي كنند علّت زمينه ساز واقعه كربلا و شهادت امام حسين عليه السلام داستان عاشقانه اي بود كه به واسطه عشق و علاقه شديد يزيد به زني به نام «اُرَيْنَبْ» همسر «عبدالله بن سلام» آغاز شد و امام حسين عليه السلام با اقدامي كه در بعضي كتاب ها ذكر شده مانع از اين دست يازي و شهوت راني يزيد گرديد .
در حقيقت چنين وانمود كرده اند كه سرآغاز كينه توزي و دشمني يزيد با امام حسين عليه السلام و سرمنشأ واقعه كربلا اين ماجرا بوده است .
پاسخ:
در پاسخ به اين دوست گرامي عرض مي كنيم:
با تحقيقي كه ما در متون و منابع تاريخي داشتيم تنها كتاب قابل اعتنائي كه اين واقعه را ذكر كرده است كتاب الامامه و السياسه ابن قتيبه دينوري متوفاي 276 هق از مصادر تاريخي اهل سنّت مي باشد. كه هر محقّقي با مطالعه اين متن، آن را به يك داستان و رمّان شبيه تر مي بيند تا يك اتّفاق حقيقي.
ما جهت اطّلاع از كلّ اين ماجرا ترجمه مطالب نقل شده در كتاب الامامه و السياسه را در اين جا مي آوريم :
عشق يزيد و حيله معاويه
يزيد بن معاويه شبي با يكي از نديمان پدرش معاويه كه رفيق نام داشت شب نشيني كرده ، و رفيق مشغول سخن گفتن بوده ، و از هر طرف سخني به ميان مي آورد.
يزيد مجلس را خلوت و خصوصي ديده ، اظهار مي كند: خداوند حكومت پدرم (معاويه) را پايدار داشته ، و عافيت و تندرستي به او عطا نمايد. دقت فكر و حسن نظر و راي جميل او مرا وامي داشت كه در تمام امور خود به صلاح بيني او اتكاء نموده ، و حتي احتياجي به اظهار نيّات و خواسته هاي قلبي خود نديده ، و در همه امور خود با توجه كامل او توكل و اطمينان داشته باشم ، ولي پدرم با آن علم و حلم و توجهي كه دارد: از صلاح بيني و خير خواهي من غفلت نموده ، و مخصوصا در يك موضوع مرا به كلي محروم و ضايع كرد. خداوند از خطاها و سيئات اعمال او بگذرد.
- رفيق: خيال مي كنم سوء تفاهم و اشتباهي رخ داده است ؛ زيرا محبت و علاقه شديد و توجه و مهرباني كامل پدرت درباره شما قابل انكار نيست ، و شما خودتان مي دانيد كه : پدرتان تا چه اندازه نسبت به شما علاقه نشان داده ، و پيوسته آخرين هدفش خوشي و آسايش و رضايت خاطر و بلندي مقام و شوكت شما است .
يزيد سرش را پائين انداخته ، و محسوس بود كه : از اظهار خود پشيمان شده ، و به گفته خود نادم است .
رفيق پس از تمام شدن مجلس ، به سوي عمارت معاويه رهسپار گرديده ، و اجازه ملاقات طلبيد.
معاويه به خاطر خصوصيتي كه با رفيق (نديم خود) داشت : فهميد كه شرفيابي او در آن وقت شب از جهت امر لازمي خواهد بود، و روي اين لحاظ اجازه داد و رفيق وارد اطاق مخصوص گرديد.
رفيق مذاكرات خود را با يزيد درميان گذارده ، و ملال خاطر و تكدر قلب و گلايه و زبان حال او را در پيشگاه معاويه به عرض رسانيد.
- معاويه: عجبا، تا به حال كوچكترين عملي كه موجب ناراحتي و تكدر خاطر و كراهيت جانب او باشد از من صورت نگرفته است ، و هميشه خواستارم تا خواسته ها و كارهاي او مطابق ميل و موافق خواهش و رضايت كامل او انجام پذيرفته ، و هيچ گونه درباره او مهرباني و خوبي و احسان مضايقه نكنم .
سپس دستور داد: يزيد را پيش او بخوانند.
نديم معاويه پيش يزيد آمده ، و او را به پيشگاه امير دعوت كرد.
يزيد با عجله فرمان پدرش را پذيرفته ، و به سوي او حركت نمود.
يزيد خيال كرد كه : اين دعوت در اين هنگام شب ، به خاطر استشاره كردن و مذاكراتي است كه پيرامون پيش آمدي صورت خواهد گرفت ، زيرا معاويه در كارهاي مشكل و امور سياسي حكومت خود با يزيد استشاره نموده ، و به كمك فكر او آن مشكل را حل مي كرد.
يزيد به اطاق مخصوص پدرش وارد شده و نشست .
معاويه پس از ملامت و مذمت كردن پسرش يزيد، اظهار داشت : من به موجب علاقه شديدي كه نسبت به تو داشتم تو را بر اشخاص بزرگ و مردان فضيلت و اصحاب رسول اكرم (ص ) برتري داده ، و بر آنها امير و پيشوا قرار دادم ؛ و مقام و مرتبه تو را بر ديگران ترفيع داده ، و به خاطر گرفتن بيعت براي تو منزلت آنان را پائين تر و كمتر قرار دادم .
يزيد در حالي كه از شدت شرمندگي و خجلت غرق عرق بود به سخن آمده گفت : من نمي خواستم در مقابل نعمتها و مهربانيهاي شما كفران ورزم ، من به خيرخواهي و صلاح بيني و احسان شما اعتراف دارم و چون سخن به اينجا رسيده است ، مجبورم سرّ باطني خود را افشاء كرده و علت انزجار و گلايه خود را بيان كنم .
همان طور كه معلوم و روشن است ، انسان به خاطر ادامه زندگي خود و براي آسايش و تنظيم امور زندگاني خويش : نيازمند به ازدواج و زناشويي است ، و البته در انتخاب زن لازم است بيش از پيش دقت و توجه كرد. تا زني كه از هر جهت سزاوار و مناسب است اختيار و انتخاب شود.
من هنگامي كه كمال ادب و زيبائي و حسن سيرت و صورت دختر اسحاق (ارينب) را مي شنيدم ، در دل خود خاطر خواه و علاقه مند و عاشق او شده بودم ، و كوچك ترين احتمالي نمي دادم كه از جانب شما مسامحه و سستي و تأخيري در اختيار و خواستگاري از او رخ بدهد، ولي شما به كلي غفلت ورزيديد، به حدي كه او را از جاي ديگر خواستگاري كرده ، و به عقد (پسر عمويش) عبدالله بن سلام در آمد.
من از اين پيش آمد بي نهايت متأثر شده و آسايش و طمأنينه خاطر و آرامش را از من سلب نموده ، و با حالت اضطراب و ناراحتي و تشويش به سر مي برم .
محبت و عشق و علاقه ارينب رفته رفته در قلب من بيشتر شده ، و صبر و استقامت را از دلم ربوده است .
آري صبر من تمام شده ، و بيش از اين حوصله استقامت و خودداري و نگهداري سرّ ضمير خويش ندارم .
- معاويه: آرامش قلبت را از دست نداده ، و به من مهلت بده .
- يزيد: پس از پايان يافتن و از بين رفتن موضوع، مهلت دادن و فكر كردن و اقدام نمودن چه نتيجه خواهد داشت .
- معاويه: نميدانم عقل و استقامت و مردانگي تو كجا رفته است .
- يزيد: عشق بر خرد غالب شده ، و به خاطر نمايش عشق، عقل و صبر و تقوي و طمائينه دل رخت بر بسته است . و اگر كسي مي توانست در مقابل سيطره عشق ، تقوي و عقل خود را از دست ندهد، البته حضرت داود (ع ) براي اين قسمت پيش قدم و مقدم بود، در صورتي كه آن حضرت اظهار عجز و ناتواني و بي صبري نموده ، و در مقابل محبتي كه به زني پيدا كرده بود، اضطراب نفس و تشويق خاطر پيدا كرد.
- معاويه: براي چه مرا پيش از فوت وقت مطلع نكردي ؟
- يزيد: خيال نمي كردم محتاج به تذكر باشد، زيرا كه توجه و عطوفت شما را نسبت به خود به اندازه اي شديد و كامل مي ديدم كه احتمال غفلت از اين قسمت را نمي دادم .
- معاويه: راست است ، ولي بايد بيش از پيش خود را حفظ كرده و تقوي و عقل و صبر را از دست داده نداده ، و سرّ ضمير خود را پيش كسي اظهار ننمائي . شايد بتوانم به مقصد نائل آيم .
معاويه به درياي فكر غوطه ور شده ، و براي حل اين مطالب انديشه ها و حيله هايي طرح مي كرد.
و ارينب كه از جهت جمال و كمال و شرافت و مال سر آمد زنان زمان خود و شهره آفاق گشته بود، پس از ازدواج كردن با پسر عموي خويش عبدالله بن سلام (از طائفه قريش ) در مملكت عراق با هم زندگاني مي كردند.
و عبدالله بن سلام از جانب معاويه مأموريت و حكومتي داشته و داراي فضيلت و مقام و منزلت بلندي بود.
معاويه پس از نقشه كشي ها و انديشه هاي بسيار، صلاح در اين ديد كه : نامه اي به عبدالله بن سلام نوشته ، و او را به جانب شام احضار نمايد.
معاويه به اين مضمون نامه نوشت و ارسال كرد: چون نامه من به تو رسيد بدون تأخير به سوي شام حركت كن ، اميد است در اين سفر خير بسيار و نتيجه مهمي به تو رسيده ، و نصيب كاملي به دست تو آيد.
عبدالله بن سلام پس از رسيدن نامه ، بدون تأخير به سوي شام حركت كرده ، و در منزلي كه قبلا به اشاره معاويه براي او مهيا شده بود وارد شد.
معاويه ، ابوهريره و ابودرداء (از اصحاب رسول الله ) را احضار نموده ، و پس از مقدمات و ذكر سخناني چند و رجز خواني ها، گفت : دختري دارم كه موقع ازدواج او فرا رسيده ، و مي خواستم براي انتخاب همسر او، دقت كامل و توجه تمامي به كار برده ، و كسي را انتخاب و در نظر بگيرم كه از جهت فضيلت و ديانت و تقوي و ادب و مروت مورد وثوق و اطمينان من باشد، و به نظر من مصداق اين اوصاف شخص عبدالله بن سلام است كه از هر جهت زيبنده و سزاوار است ، و مخصوصا علت اقدام عاجل من اين است كه : مبادا پيش از انجام گرفتن اين قسمت اجل مرا دريابد، و كساني كه پس از من امور سلطنت و حكومت را به دست مي گيرند، به خاطر عجب و بزرگواري حكومت و كوچك شمردن ديگران و به بهانه پيدا نكردن هم رتبه و كفو، از تزويج زن ها ممانعت ننمايند.
من ميل دارم كه شخصا اين قدم را برداشته ، و راه را براي آيندگان روشن كنم ، تا جانشينان من نيز با من هم فكر و هم قدم باشند.
ابوهريره و ابودرداء اظهار تشكر كرده گفتند: البته شما كه صاحب و كاتب رسول الله (ص ) بوديد، از هر جهت براي اجراي دستورات واقعي و عمل كردن به احكام حقيقي كه موجب سپاس گذاري و شكر خالق و رضاي او است ، تقدم و اولويت خواهيد داشت .
معاويه - پس مناسب مي دانم كه شما اين نظريه مرا به عبدالله بن سلام ابلاغ نمائيد، و البته با دختر من نيز مشورت و مذاكره خواهيد نمود، ولي تصور مي كنم او هم با فكر و تصويب من مخالفت نكرده و از صلاح ديد من خارج نشود.
معاويه پس از بيرون رفتن آن دو نفر، به اندرون كاخ رفته ، و به دختر خود توصيه كرد: هنگامي كه ابوهريره و ابودرداء با او مذاكره نموده ، و او را براي عبدالله بن سلام خطبه و خواستگاري نمايند، در جواب ايشان چنين اظهار كند كه : عبدالله بن سلام بي نهايت مرد زيبنده و مناسب و محترم و پسنديده است فقط مانعي كه در اينقسمت موجود است : بودن زن او ارينب است ، زيرا غيرت و خوي من با اين امر سازگار نبوده ، و روي اينجهت ميترسم سخني بگويم يا عملي را مرتكب شوم كه موجب سخط و غضب الهي واقع شده ، و بر عذاب و گرفتاريهاي هميشگي گرفتار آيم : و تا ايشان با ارينب زناشوئي مي كند: اين اقدام عملي نخواهد شد.
ابوهريره و ابودرداء نزد عبدالله بن سلام آمده ، و گفتار معاويه را به او ابلاغ نمودند.
عبدالله بن سلام بي نهايت مسرور گشته ، و شروع به عرض تشكر و سپاس گوئي نموده ، و از الطاف و مراحم و توجهات معاويه كه درباره او مبذول شده است بسي اظهار امتنان و خوشحالي نمود.
عبدالله بن سلام پس از اين كه در مقابل توجه اين نعمت :سپاس خالق را به جا آورد، و از نعمت ها و حسن نظر و عطوفت و رحمت معاويه سپاس گوئي كرد تقاضا نمود كه آن دو نفر براي خواستگاري رسمي به پيشگاه معاويه رهسپار شوند.
ابوهريره و ابودرداء به عنوان خواستگاري به پيشگاه معاويه مراجعت نمودند. معاويه اظهار داشت : همان طوركه گفتم من از اين وصلت بي نهايت خوشوقت و فرحناكم ، و چون لازم است با خود دختر نيز مذاكره شده و نظر و موافقت او را هم تحصيل بنمائيم مي بايد شما اين قسمت را نيز شخصا انجام بدهيد.
ابوهريره و ابودرداء به اطاق مخصوص دختر معاويه وارد شده و نظر پدرش معاويه را براي او به تفصيل فهمانيدند.
دختر به همان شكل كه پدرش تعليم داده بود پاسخ داد.
و در نهايت گفت: عبدالله مي تواند همسر و كفو مناسبي باشد فقط تنها مشكلي كه او هست اين اين كه او صاحب همسر است و من ترس از آن دارم كه من با اين كار خود غيرت او را عليه خود بر انگيخته و موجب سخط الهي گردم.
ابوهريره و ابودرداء نزد عبدالله بن سلام برگشته ، و جريان مذاكرات خودشان را با معاويه و دخترش را براي او نقل كرده ، گفتند: به نظر ما تنها مانعي كه موجود است ، وجود ارينب است .
عبدالله بن سلام روي
|
