وباي ترس و هراس، در دل کوفيان سرايت کرد و اعصابشان خُرد شد، گويي مرگ بر آنان سايه افکنده بود و به يکديگر مي گفتند: «ما شتاب در فتنه را مي خواهيم چه کنيم که فردا سپاهيان مردم شام به سوي ما مي آيند، برماست که درخانه هايمان بنشينم و اين قوم را بگذاريم که خداوند ميان آنان را اصلاح کند» [1] .

زنان نيز مي آمدند و به فرزند و برادر و همسر خود در حالي که چهره شان



[ صفحه 485]



از ترس، زرد گشته بود، مي گفتند: «مردم به جاي تو کار را انجام مي دهند» [2] .

مردان نيز به سوي فرزند و برادر خود مي آمدند و دلهايشان را از ترس و وحشت مي انباشتند.

ابن زياد تا حد زيادي بر حوادث چيره شده و بر وضعيت تسلّط کامل يافته بود، در حالي که کوفيان جامه سرکشي بر ضد بني اميه را از تن در آورده و لباس خواري و بردگي را پوشيده بودند، سببش ارعاب و سنگدلي حکومت بود، گويا خون در ميان عمامه ها و ريشها، موج مي زند.