بازگشت

نظام هفت بخشي


لشکر به هفت بخش تقسيم مي شد که بر اساس قبيله اي صورت مي گرفت، علي رغم آنکه آنان در راه خدا مي جنگيدند ولي روح قبيله اي حاکم بوده وضعيف نگشته بود که نظامهاي آن بدين گونه است:

يک هفتم (سبع) اوّل: کنانه و هم پيمانان آنان از حبشيها و ديگران و جديله که از روزگار سعد، ياران مطيعي براي واليان قريشي بودند و با اخلاص نسبت به عمّال بني اميّه و واليان آنان، عمل کردند.

يک هفتم دوّم: قضاعه، غسان، بجيله، خثعم، کنده، حضرموت و ازد.

يک هفتم سوّم: مذحج، حمير، همدان و هم پيمانان آنان که به دشمني با بني اميه و پشتيباني کامل از حضرت علي عليه السلام و فرزندانش شناخته شده بود.

يک هفتم چهارم: تميم و ديگر طوايف رباب و هم پيمانان آنان.

يک هفتم پنجم: اسد، غطفان، محارب، ضبيعه، تغلب و نمر.

يک هفتم ششم: اياد، عک، عبدالقيس، اهل هجر و حمراء.

يک هفتم هفتم: طي [1] .

اين هفت بخش، شامل دسته هاي قبيله اي از سپاه مي شدند که اين نظام براي بسيج عمومي جهت جنگهايي که در آن روزگار صورت گرفت و توزيع غنايم ميان آنها پس از بازگشت از جنگ، به کار گرفته شد، کوفه تا سال 50 هجري، بر اين تقسيم باقي ماند، اما زياد بن ابيه، حاکم عراق آن را تغيير و به صورت چهار بخشي قرارداد که به شرح زير بوده است:

1 - اهل مدينه، عمرو بن حريث را بر آنها گماشت.

2 - تميم و همدان، خالد بن عرفطه، سرکرده آنها بود.



[ صفحه 558]



3 - ربيعه بکر و کنده، قيس بن وليد بن عبد شمس، بر آنها بود.

4 - مذحج و اسد [2] که ابوبردة بن ابوموسي، فرماندهي آنان را داشت.

علت اقدام زياد به اين تغيير اين بود که کوفه را تماماً نظام حکومت خويش سازد؛ چنانچه کساني را که براي رياست اين نظامها برگزيد، به وفاداري و اخلاص نسبت به دولت شناخته شده بودند، فرزند زياد از آنان براي سرکوبي قيام مسلم، کمک گرفت. همچنانکه برخي از آنان، فرماندهي دسته هايي را که آن ستمگر براي جنگ باامام حسين عليه السلام فرستاده بود، بر عهده گرفتند؛ چنانچه «عمرو بن حريث» و «خالد بن عرفطه» از جمله فرماندهان آن سپاه بودند.

رؤساي نظامهارا دولت تنها از ميان کساني انتخاب مي کرد که داراي جايگاه اجتماعي و معروف به تندي، شجاعت و تجربه در جنگ بودند. [3] رؤساي بخشهاي چهارگانه تابع قدرت حکومت بودند و ارتباط حکومت بامردم نيز از طريق آنان صورت مي گرفت که نظر به اهميت فراوان آنان در منطقه، امام حسين به آنها نامه نوشت و آنان را به ياري و حمايت خويش فراخواند [4] .


پاورقي

[1] حياة الشعر في الکوفة، ص30 - 29.

[2] خطط الکوفه، ص16 - 15.

[3] طبري،تاريخ 268/5.

[4] انساب الاشراف.