بازگشت

تحقيقي در اين موضوع


در اينجا لازم است براي تحقيق در گفته هاي مختلف پيرامون تعداد سپاهياني که به سوي کربلا سرازير شدند و در عمليات جنگي شرکت کردند،



[ صفحه 143]



توقفي داشته باشيم تا از ميان آنها آنچه را که دلايلي بر آن مساعدت کرده اند،برگزينيم...

پيش از هر چيز، نگاهي گذرا داشته باشيم بر تعداد سپاهياني که در کوفه؛ يعني بزرگترين پايگاه نظامي در آن وقت، وجود داشتند، تعداد سپاهيان در اواسط قرن اول، چهل هزار نفر بودند که هر سال، ده هزار نفر از آنان در جنگ شرکت مي کردند [1] .

اين تعداد، از زماني که امام، کوفه را به پايتختي برگزيد، افزايش يافت؛ زيرا مهاجرت به سوي آن فزوني گرفت و همراه آن حضرت هزار نفر براي شرکت در جنگ صفين خارج شدند که هشت هزار نفر از غلامانشان همراه آنان بودند [2] .

بعضي از اظهار نظرها نيز وجود دارد که برخي از شخصيتها بيان کرده اند و دلالت بر اين دارند که آمار سپاه در آن هنگام، به صد هزار نفر بالغ مي شد، زيرا «سليمان بن صرد خزاعي» در مورد صلح بر امام حسن عليه السلام اعتراض نمود و به آن حضرت گفت: «شگفتي من از بيعت تو با معاويه پايان نمي يابد در حالي که يکصد هزار رزمنده از مردم عراق، همراه تو هستند».

در بعضي از نامه هاي مردم کوفه به امام حسين نيز آمده است. «ما صد هزار نفر، همراه تو هستيم». و به نظر من، اين رقم، خالي از مبالغه نيست و تعداد، خيلي از آن کمتر بود... اما ساکنان کوفه: آماري از آنان به دست نياورديم، ولي مؤکد آن است که آنان چندين برابر تعداد افراد سپاه بودند؛ زيرا بسياري از صاحبان مشاغل، حرفه ها و بازرگانان، جزء سازمان نظامي نبودند.... و پس از



[ صفحه 144]



اين بررسي کوتاه، در مورد تعداد سپاهيان و ساکنان کوفه، در برابر آن گفته ها،ميان دو امر متوقف مي شويم:

اوّل: قبول و تصديق نمودن هر چيزي که در مورد فراواني سپاه گفته شده است؛ زيرا ابن زياد، در کوفه، بسيج عمومي اعلام کرد و هيچ فرد بالغي باقي نمانده بود مگر اينکه براي جنگ با حضرت حسين عليه السلام خارج شده بود و هر کس تخلف نموده بود، سرنوشتش اعدام و يا زندان بوده است تا آنجا که در کوفه، هيچ وسيله اي از وسايل نقليه نمانده بود مگر اينکه آن را براي انتقال دادن مردم به سوي ميدان جنگ به کار گرفته بودند و اگر گفته شود تعداد سپاهيان يکصد هزار نفر و يا بيشتر بوده در اين امر هيچگونه مبالغه اي وجود ندارد.

دوّم: تشکيک در آن تعداد فراوان است؛ زيرا بيشتر سربازان، جنگ با امام را عظيم دانستند و در صحرا پاي به فرار نهادند، علاوه بر اينکه گروه بزرگي از افراد سپاه در اردوگاه نخيله همراه ابن زياد بودند، بنابراين، سپاهي که به سوي کربلا براي جنگ با امام سرازير شد به آن تعداد زيادي نبود که بعضي از مورخان آن را معتقد بوده اند.

گمان غالب اين است که روايتي از امام صادق عليه السلام رسيده است که سي هزار نفر براي جنگ با امام پيش آمدند، نزديکترين گفته به شمار سپاهيان مي باشد؛ زيرا اين شمار و بيش از آن در جنگ با ريحانه ي رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله شرکت نمودند.


پاورقي

[1] صلح الحسن، ص 114.

[2] الامامة والسياسة ج 93 /1 تعداد صد و نود هزار نفر ذکر کرده است.