محلي که براي عزاداري سيد الشهدا عليه السلام، بويژه در ايام عاشورا ساخته و برپامي شود. اين گونه اماکن، علاوه بر آنکه حرمت و قداست خاص خود را دارد، احکام مخصوص مساجد را ندارد، بنابر اين محدوديت حضور در آن مثل مسجد نيست. «تکيه، يا تکيه گاه، بعد از مسجد در حقيقت پايگاه معنوي مسلمانان خصوصا شيعيان به حساب مي آيد.جايي که مردم با تعزيه خواني و سوگواري سالار شهيدان و ياران با وفايش به او متوسل و متکي مي شوند... تکيه با تعزيه و عزاداري عجين گشته و اين دو را هرگز نتوان از يکديگر جدا کرد.به نظر مي رسد تعزيه پس از حادثه کربلا براي نشان دادن وقايع خونبار عاشورا به سبک سوزناک ابداع شده باشد و با تقليد از نمايشهاي قديمي که تا عهد پيشداديان مي رسد، ارتباط پيدا مي کند.» [1] .

در نقل فوق، روي تکيه گاه بودن تکيه براي عزاداران حسيني تکيه شده است.اين دقت را ديگران نيز داشته اند و در پيشينه تاريخي آن به اين جنبه عنايت کرده اند.از جمله به اين نقل توجه کنيد: «جايي که مامن و پناهگاه و تکيه گاه فقيران و مسافران بوده و رايگان در آنجا اقامت موقت داشته اند.محافظان و نگهبانان آن (تکيه داران) از جوانمردان بودند و آداب و رسومي خاص داشتند که در «فتوت نامه » ها آمده است.جز اين مفهوم، تکايا محلي براي اجراي تعزيه براي سالار شهيدان بوده که در وسط تکيه، روي سکويي برآمده از زمين، تعزيه خوانان موجب تحريک احساسات جماعت عزادار مي شدند.

رفته رفته تکيه به محلي براي عزاداري تبديل شد.از زمان ناصر الدين شاه به بعد، تکيه هاي بطور رسمي محل اجراي نمايشهاي مذهبي شد... در بيشتر تکيه ها-به اقتضاي فصل-چادرهايي بزرگ بر مي افراشتند که در واقع سقف اين گونه تکيه ها به شمار مي رفت.پارچه هايي سياه که اشعاري در سوگ خاندان امام حسين «ع » بر آن نقش بسته است و علامت و شکل مخصوص تکيه نيز در جايي از آن قرار مي گرفت.هر تکيه، علامتي ويژه و علمي ممتاز از بقيه تکيه ها براي خود داشت.بيشتر تکيه ها بر گذرگاهها و راههاي رفت و آمد مردم ساخته مي شدند و دو مدخل داشتند که قافله ها و شبيه گردانان و دسته هاي عزاداري از آن عبور مي کردند... در هر تکيه به يادبود تشنگي شهيدان کربلا سقاخانه اي بنا مي شد.بعدها در کنار تکيه ها، محلهايي به نام حسينيه و زينبيه بنا شد و يا تکايا به نام «حسينيه » تغيير نام يافتند.» [2] گاهي به همت اهل يک شهر، در شهرهاي زيارتي از قبيل «مشهد»، «کربلا»، «نجف »، و... حسينيه هايي ساخته مي شود که اغلب مورد استفاده زوار آن شهر قرار مي گيرد.

به نظر برخي، پديد آمدن «تکيه »، در مقابل مراکز ديني وابسته به خلافتهاي غير شيعي بوده تا پايگاهي براي هواداران نهضت حسيني و دور از سلطه حکام باشد: «تکيه و حسينيه، مرکز تشکيلات ضد حکومتي ايجاد مي کرد... شيعه، تکيه و حسينيه مي سازد تا به جنگجويانش پناهگاهي ببخشد... به خمس و حسينيه رو مي کند، تا به مبارزه همه جانبه اش از علي «ع » تاکنون امکان و قدرت بخشد.چنين است که ساختن «حسينيه »، ضربه اي است بر پيکر حکومت...» [3] .