بازگشت

هيهات منا الذلة


شعار عاشورايي حسين بن علي «ع » و شعار همه آزادگاني که زير بار ظلم نمي روند و سلطه جباران را نمي پذيرند.به معناي «ذلت از ما دور است » و جمله اي است که امام حسين «ع » در يکي از خطبه هايش روز عاشورا بيان فرمود، خطبه اي با آغاز «تبا لکم ايتها الجماعة...» که چون همان روز نيز اصرار داشتند آن حضرت را به تسليم و بيعت وادارند، حضرت نپذيرفت و حيات ذلت بار در سايه حکومت يزيد و ابن زياد را با کرامت دودمان پيامبر و شرافت زندگي مؤمنانه منافي دانست و سر دو راهي مرگ شرافتمندانه يا زندگي ذليلانه، «شرافت شهادت » را برگزيد: «الا و ان الدعي بن الدعي قد ترکني (رکزني) بين السلة و الذلة، و هيهات له ذلک مني، هيهات منا الذلة، ابي الله ذلک لنا و رسوله و المؤمنون و حجور طهرت و جدود طابت و انوف حمية و نفوس ابية ان يؤثر طاعة اللئام علي مصارع الکرام » [1] .

اين نوع نگرش به زندگي، تعليم مکتب است که انسان بايد سر دو راهي شهادت ياذلت، عزت شهادت را برگزيند و زندگي زير ستم را مرگ بداند.حضرت علي «ع » در جنگ صفين، وقتي ديد که سپاه معاويه بر شريعه فرات دست يافتند و ياران او در مضيقه آب قرار گرفتند و چه بسا ذليلانه تسليم شوند، در خطبه اي آنان را تشويق کرد که شمشيرها را با خون دشمن سيراب سازند تا خود سيراب شوند، مرگ، در زندگي ذليلانه است و زندگي در مرگ قاهر و پيروز «فالموت في حياتکم مقهورين و الحياة في موتکم قاهرين ». [2] اين فرهنگ، در خط حماسه علوي و حسيني متبلور است و سرمايه زندگي باکرامت به شمار مي رود.امام خميني «ره » نيز در برابر تهديدهاي استکبار جهاني، در پيام خويش فرمود: «هيهات که امت محمد «ص » و سيراب شدگان کوثر عاشورا و منتظران وراثت صالحان، به مرگ ذلت بار تن در دهند و هيهات که خميني در برابر تجاوز ديو سيرتان و مشرکان و کافران به حريم قرآن کريم و عترت رسول خدا و امت محمد «ص » و پيروان ابراهيم حنيف، ساکت و آرام بماند و يا نظاره گر صحنه هاي ذلت و حقارت مسلمانان باشد.» [3] .



از آستان همت ما ذلت است دور

و اندر کنام غيرت ما نيستش ورود



بر ما گمان بردگي زور برده اند

اي مرگ، همتي که نخواهيم اين قيود



اکنون که ديده هيچ نبيند به غير ظلم

بايد ز جان گذشت، کزين زندگي چه سود؟ [4] .



سيد الشهدا «ع » در پاسخ برخي از افراد سپاه کوفه که از او مي خواستند گردن به حکومت و فرمان يزيد بنهد تا سالم بماند، فرمود: «لا و الله!لا اعطيکم بيدي اعطاء الذليل و لا اقر اقرار العبيد (لا افر فرار العبيد)». [5] اينگونه تسليم شدن را ذلتي برده وار مي داند و نمي پذيرد. ابونصر بن نباته، درباره اين ديدگاه حسين «ع » سروده است: «و الحسين الذي راي الموت في العز حياة و العيش في الذل قتلا» [6] حسين «ع » کسي است که مرگ همراه عزت را «زندگي » ديد و زندگي در ذلت و خواري را «مرگ ».


پاورقي

[1] نفس المهموم، ص 131، مقتل خوارزمي، ج 2، ص 7، بحار الانوار، ج 45، ص 83، (با تفاوتهايي اندک در تعابير).

[2] نهج البلاغه، صبحي صالح، خطبه 51.

[3] صحيفه نور، ج 20، ص 113.

[4] حسين پيشواي انسانها، محمود اکبرزاده، ص 27.

[5] مقتل الحسين، مقرم، ص 280، تاريخ طبري، ج 4، ص 323.

[6] شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد، ج 3، ص 245.در اين کتاب، اشعار، سخنان و حکايات تاريخي فراواني درباره‏روحيه عزت و بزرگواري و جوانمردي، بويژه در ميدانهاي جنگ نقل شده است (ص 245 تا 331).