از شهداي کربلاست. نافع، بزرگواري دلاور، قاري قرآن، کاتب، و از حاملان حديث و از اصحاب أميرالمؤمنين عليه السلام بود و در سه جنگ جمل، صفين و نهروان در رکاب آن حضرت بود. وي از شخصيتهاي بارز کوفه بود و پيش از شهادت مسلم بن عقيل، مخفيانه از کوفه بيرون آمده به استقبال امام شتافته بود، سپس همراه امام حسين عليه السلام به کربلا آمد. در کربلا همراه عباس عليه السلام در آوردن آب به خيمه ها مشارکت داشت. از جمله کساني بود که در سخنراني پرشوري مراتب وفاداري خويش را نسبت به سيدالشهداء عليه السلام


ابراز داشت. نافع، نام خود را روي تيرهاي زهر آگين خود مي نوشت و همواره با آنها تيراندازي مي کرد. روز عاشورا وقتي تيرهايش تمام شد، شمشير کشيد و بر لشکر کوفه تاخت، در حالي که چنين رجز مي خواند:



انا الهزبر الجملي

ديني علي دين علي



کوفيان با سنگ و تير، اور ا مورد ضربه هاي خود قرار دادند تا اينکه بازوهايش شکست. او را محاصره کرده و زنده دستگير نمودند. شمر او را گرفته نزد عمر سعد برد. سپس به دست شمر به شهادت رسيد. از جمله رجزهاي او چنين بود:



انا الغلام اليمني الجملي

ديني علي دين حسين بن علي



ان اقتل اليوم فهذا املي

فذاک رأيي والاقي عملي



بعضي نيز نام او را هلال بن نافع گفته اند.

نافع بن هلال از ياران مخلص و شجاع امام حسين عليه السلام بود، وي در روز عاشورا با نيزه ي خود که آن را مسموم کرده بود، دوازده نفر از لشکريان عمر سعد را کشت. در خلال جنگ دو بازويش شکسته شد. شمر او را گرفت و نزد عمر سعد فرستاد در حالي که هلال فرياد مي زد که من دوازده نفر از شما را کشتم و اگر بازوي سالمي داشتم، نمي توانستيد مرا اسير کنيد. «شمر» شمشير کشيد که او را به قتل برساند. هلال گفت: خدا را شکر که شهادت من به دست بدترين خلق خداست و شمر اين اسير بي دفاع را به شهادت رساند.