نام يکي از شهرهاي مهم عراق، که مرکز هواداران اهل بيت «ع » و «مغرس شيعه » بوده است و علي «ع » آنجا را بعنوان پايگاه حکومت خويش قرار داد.شهري است با فضيلت که احاديث متعددي در فضيلت آن نقل شده و طبق حديث امام صادق «ع »، حرم امام علي بن ابي طالب عليه السلام است و «طور سينين » در قرآن، به آن تفسير شده است. [1] اين شهر، درغرب نهر فرات بنا شده و بناي آن در زمان عمر بن خطاب و پس از فتح قادسيه به دست سعد بن ابي وقاص بود و در سالهاي بعد شکوفاتر شد.پيشتر به آن «کوفان » هم گفته مي شد.ريشه لغوي آن، به معناي گردآمدن است، چون بناي شهر دايره وار بوده، کوفه نام نهاده شد.کوفه به معناي شنزار سرخ هم آمده است. [2] .

اين شهر، پس از فتح سرزمين عراق به دست مسلمانان صدر اسلام، مرکز و پايگاهي نظامي براي نيروهاي مسلمان شد تا از آنجا به سوي شرق حرکت کنند و در طول تاريخ، موقعيت سياسي و نظامي ويژه اي يافت.به آن «کوفة الجند» هم مي گفتند.در نزديکي کوفه، «کربلا» محل زيست گروهي اندک بود که به کار کشاورزي در منطقه نزديک به آب مي پرداختند. [3] .

پس از امتناع امام حسين «ع » از بيعت با يزيد و حرکت به سوي مکه، سران شيعه در کوفه نامه هاي دعوت به امام نوشتند.حضرت، مسلم بن عقيل را به نمايندگي به کوفه فرستاد.کوفيان انقلابي با مسلم بيعت کردند ولي با آمدن ابن زياد، اوضاع عوض شد و نگذاشتند امام به کوفه برسد.کوفه آن روز، از بافت خاصي ترکيب يافته بود و مردم آن يکدست نبودند.هم هواداران اهل بيت و علاقه مندان به علي «ع » و فرزندان او در کوفه مي زيستند، هم گروههايي که تفکر خوارج را داشتند، يا هواداران بني اميه در کوفه بودند. روحيه فرصت طلبي، تبعيت از زور، زودباوري و تاثيرپذيري از شايعات و تبليغات، از ويژگيهاي ديگر جامعه کوفه بود.پولدارترين افراد هم که نبض مالي شهر را در دست داشتند، همچون اشعث بن قيس، عمرو بن حريث، شبث بن ربعي از بازوان اصلي ابن زياد محسوب مي شدند. شهري با عناصر مختلف و ساکنان ناهمگون و ناهمدل و اغلب مهاجر به آن شهر تازه تاسيس، سبب شده بود که ثبات سياسي نداشته باشد و همواره دستخوش امواج گردد.روح قبايلي و تعصبهاي طايفگي در اقوام ساکن کوفه شديد بود و ابن زياد، با تحت سلطه گرفتن بزرگان قبايل و عشاير، براحتي توانسته بود اوضاع شهر را در کنترل خويش در آورد.اين بود که آن همه دعوت و بيعت، کارساز نشد و هزاران دست بيعتگر، در برابر طوفان «ابن زياد»، از هم گسيخت و حسين «ع » تنها ماند.

حادثه کربلا در نزديکي اين شهر اتفاق افتاد و سپاه يزيدي عموما از اين شهر براي جنگ با حسين «ع » آمدند.پس از عاشورا نيز، اسراي اهل بيت وارد اين شهر شدند و زينب کبري «ع » آنجا خطبه خواند و شادي کوفيان را به عزا مبدل ساخت.نهضت توابين به رهبري سليمان بن صرد و نيز قيام مختار در همين شهر به وقوع پيوست.مردم کوفه، همانگونه که در رکاب علي «ع » در جنگ جمل و صفين شرکت داشتند، همواره در فعاليتهاي ضد اموي حضور چشمگير داشتند. اين شهر در تاريخ اسلام، همواره دستخوش امواج سياسي، انقلابها، حوادث و آشوبها بوده است. حجر بن عدي، با اصحاب پاکبازش در کوفه قيام کرد و به شهادت رسيد.عمرو بن حمق خزاعي، در کوفه شهيد شد. ميثم تمار به دستور ابن زياد، در کوفه به دار آويخته شد.رشيد هجري نيز که از ياران خالص علي «ع » بود، در آنجا به شهادت رسيد.جنايات و فجايع «حجاج بن يوسف ثقفي » و کشتارهايش از شيعيان آل علي در کوفه بود، که کساني همچون قنبر، کميل، سعيد بن جبير و... به دست او به شهادت رسيدند.خروج زيد بن علي بن الحسين «ع » و شهادتش در «کناسه »، در اين شهر بود.قيامهاي سادات طباطبايي در نيمه قرن دوم هجري، قيام ابن طباطباي علوي، خروج ابي السرايا در زمان مامون، شورشهاي قرمطيان و... همه در اين شهر اتفاق افتاده است. قبر بزرگاني چون کميل، خباب بن ارت، اخنف بن قيس، سهل بن حنيف انصاري و بسياري ديگر در اين شهر است. [4] .

در اين شهر، «مسجد کوفه » از عظيمترين و مقدسترين مساجد و قطعه هاي روي زمين است.محل مسجد کوفه، بنا به روايات، خانه آدم و نوح، مصلاي ابراهيم و مصلاي حضرت مهدي «ع » و محل عصاي موسي و شجره يقطين و خاتم سليمان است و جايي است که کشتي نوح از آنجا جريان يافته و قبور انبياء و مرسلين و اوصياء است و در مسجد کوفه، «دکة القضاء»، محل قضاوتهاي امير المؤمنين قرار دارد.امام صادق «ع » درباره آن فرموده است: «... تربة تحبنا و نحبه، اللهم ارم من رماها و عاد من عاداها» [5] کوفه تربتي است که ما را دوست دارد، ما نيز آن را دوست داريم، خدايا هر که سوء قصد به آن کند به تيربلايش بزن و هر که با آن دشمني کند، دشمنش باش.