فرزند گرامي اميرالمؤمنين و برادر باوفاي حضرت امام حسين عليه السلام.

در مقام او همين بس که امام حسين عليه السلام خطاب به برادر خود فرموده است: «بنفسي انت يا اخي؛ برادر جانم به فدايت».

امام زين العابدين مي فرمايد: «و ان للعباس عند الله تبارک و تعالي لمنزلة يغبطه بها جميع الشهداء يوم القيامة؛ براي حضرت ابوالفضل عليه السلام در نزد خداوند تبارک و تعالي مقام شامخي است که همه ي شهيدان در روز قيامت به حال او غبطه مي خورند».

پس از ولادت حضرت قمر بني هاشم، ام البنين عليهاالسلام قنداقه ي او را به دست اميرالمؤمنين عليه السلام داد. حضرت در گوش راست فرزند اذان، و در گوش چپش اقامه گفت و نام او را به نام عمويش عباس. عباس نام نهاد. ثم قبل يديه و استعبر و بکي. سپس دستهاي او را بوسيد و قطرات اشک به صورت نازنينش جاري شد و فرمود: گويا مي بينم اين دستها «يوم الطف» در کنار شريعه ي فرات در راه ياري برادرش حسين عليه السلام از بدن جدا خواهد شد.

پيشواي ششم شيعيان حضرت امام جعفر صادق عليه السلام مي فرمايد:

«کان عمنا العباس بن علي نافذ البصيرة، صلب الايمان، جاهد مع ابي عبدالله و ابلي بلاء احسنا، و مضي شهيدا: عموي ما، عباس بن علي عليهماالسلام، بصيرتي


نافذ و ايماني استوار داشت. و همراه برادرش اباعبدالله عليه السلام جهاد کرد و نيکو از امتحان در آمد و به شهادت رسيد».

در زيارت نامه ي منسوب به حضرت ولي عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف مي خوانيم:

«السلام علي العباس بن اميرالمؤمنين المواسي أخاه بنفسه الآخذ لغده من أمسه الفادي له الواقي الساعي اليه بمائه المقطوعة يداه: سلام بر عباس فرزند اميرمؤمنان عليهماالسلام که جانش را در راه مواسات با برادرش تقديم نمود، دنيايش را در راه تحصيل آخرت صرف کرد و جانش را براي حفاظت از برادرش قرباني ساخت...»

قول معتبر آن است که تولد آن حضرت در تاريخ چهارم شعبان سال 26 هجري قمري رخ داده است.

هنگام ولادت عباس عليه السلام، حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام، به ام البنين عليهاالسلام فرمود: چه اسمي بر اين طفل گذارده ايد؟ عرض کرد: من در هيچ امري بر شما سبقت نگرفته ام، هر چه خودتان ميل داريد اسم بگذاريد. فرمود: من او را به نام عمويم، عباس، عباس ناميدم.

مورخان نقل مي کنند: در دوران طفوليت حضرت عباس عليه السلام يک روز اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب عليه السلام او را در دامان خود گذاشت و آستينهايش را بالا زد و در حاليکه به شدت مي گريست به بوسيدن بازوهاي عباس عليه السلام پرداخت. ام البنين عليهاالسلام از امام عليه السلام پرسيد: چرا گريه مي کنيد؟ حضرت فرمود: به اين دو دست نگريستم و آنچه را که بر اينها اتفاق مي افتد به ياد آوردم. ام البنين عليهاالسلام پرسيد: چه بر سر آنها خواهد رفت؟ حضرت با تأثر فراوان فرمود: اين دستها در راه ياري دفاع از برادرش، حسين عليه السلام قطع خواهد شد. ام البنين عليهاالسلام از اينکه فرزندش فداي سبط گرامي رسول خدا و ريحانه ي او خواهد گرديد، خداي را سپاس گفت.

اميرالمؤمنين علي عليه السلام فرمود: ام البنين، فرزندت عباس عليه السلام نزد خداي تبارک و تعالي در عوض دو دستش، دو بال به او مرحمت خواهد کرد که با آنها با ملائکه در بهشت پرواز کند، همان گونه


که قبلا اين عنايت را به جعفر بن ابيطالب عليهماالسلام نموده است.

حضرت ام البنين عليهاالسلام، هماره فرزندش را به خداوند مي سپرد و اشعاري درباره اش مي سرود:



اعيذه بالواحد

من عين کل حاسد



قائمهم و القاعد

مسلمهم و الجاحد



صادرهم و الوارد

مولدهم و الوالد



«فرزندم را، از چشم حسودان نشسته و ايستاده، آينده و رونده، مسلمان و منکر، بزرگ و کوچک، و زاده و پدر، در پناه خداوند يکتا قرار مي دهم».

از کنيه هاي معروف حضرت عباس عليه السلام، «ابوالفضل، ابوالقرابه و ابوالقاسم» است.

از القاب معروف حضرت عباس بن علي عليه السلام: «قمر بني هاشم - باب الحوائج - طيار - اطلس - الشهيد - العبدالصالح - السقا - سپهسالار - حامي الضعيفه - المستجار - پرچمدار - قهرمان علقمي - حامل اللواء» است.

حضرت عباس عليه السلام در روز عاشورا به برادران گرامي خود، مي فرمود: «امروز روزي است که بايد بهشت را بگيريم و جان خود را فداي سيد و امام خود نماييم. نيز مي فرمود: اي برادران من، امروز در جان نثاري تقصير نکنيد و کوتاهي ننماييد و چنين خيال نکنيد که حسين عليه السلام برادر ماست و ما پسران يک پدر هستيم؛ نه چنان است؛ آن بزرگوار امام و سيد و بزرگ و پيشواي ما بوده و حجت خداوند عالميان در روز زمين و فرزند حضرت فاطمه ي زهرا عليهاالسلام و نور ديده ي حضرت رسول خدا صلي الله عليه و آله است. چون امام حسين عليه السلام جان نثاري آن بزرگوار را مشاهده نمود، گريه بر وي مستولي گرديد و فرمود: «اي برادر، خداوند عالميان به تو جزاي خير دهد».