فوايد و اهميت زيارت ائمه و امام حسين (عليهم السلام)
1 ـ ميثاق الهي «تجديد ميثاق»
وَشّاء مي گويد از امام هشتم(عليه السلام) شنيدم كه مي فرمود:
«إن لِكلِّ إمام عهداً في عُنُقِ أوليائِهِ و شِيعتِهِ، و إنّ مِنْ تَمام الوَفاءِ بِالْعهدِ وِ حُسن الأداء زيارة قُبُورِهِم...».
«هر امامي را برگردن پيروانش حقّي است كه يكي از جلوه هاي مهم وفاي به اين حق، پرداختن به زيارت قبر آن امام است».
2 ـ زوار آسماني
فقط انسان ها به زيارت قبر امام حسين مشرف نمي شوند، بلكه بيشترين زائران آن حضرت، مسافران آسماني هستند.
پيامبر خدا(صلي الله عليه وآله) فرمود: خلقي بيشتر از فرشتگان آفريده نشده است به طوري كه در هرشبانه روز هفتاد هزار فرشته به زيارت كعبه توفيق مي يابند، پس از آن به زيارت قبر رسول الله(صلي الله عليه وآله) ، سپس به ديدار اميرمؤمنان(عليه السلام) و پس از آن به زيارت قبر حسين(عليه السلام) توفيق مي يابند و تا سحرگاهان در آنجا مي مانند و سپس به سوي آسمان عروج مي كنند: «ثمّ يأتون الحسين فيقيمون عنده فإذا كان السّحر وُضِعَ لَهم معراج إلي السماء...» .
3 ـ خواسته همه موجودات آسماني
تمام موجودات عالم، خواهان زيارت حسين(عليه السلام) هستند. اسحاق بن عمار مي گويد: از امام صادق(عليه السلام) شنيدم كه مي فرمود:
«لَيْسَ شَيْءٌ فِي السَّمَاوَاتِ إِلاّ وَ هُمْ يَسْأَلُونَ اللَّهَ أَنْ يُؤْذَنَ لَهُمْ فِي زِيَارَةِ الْحُسَيْنِ(عليه السلام) فَفَوْجٌ يَنْزِلُ وَ فَوْجٌ يَعْرُجُ».
«موجودي در آسمان ها نيست جز آن كه از خدا اجازه مي خواهند تا به زيارت حسين(عليه السلام) نايل آيند.»
4 ـ معادل زيارت رسول الله(صلي الله عليه وآله)
زيد شحام مي گويد: از امام صادق(عليه السلام) پرسيدم: «ما لِمَنْ زارَ واحداً مِنْكُم؟» «براي كسي كه يكي از شما را زيارت كند چه پاداشي منظور مي گردد؟» گفت:
«كَمَنْ زارَ رَسُول الله(صلي الله عليه وآله) ».
«پاداشي همانند پاداش زيارت پيامبر(صلي الله عليه وآله) دارد».
5 ـ بركات مادي و معنوي
ائمه(عليهم السلام) با يادآوري بركات مادي و معنوي زيارت امام حسين(عليه السلام) ، مردم و به ويژه شيعيان را به آن ترغيب و تشويق مي كردند. امام باقر(عليه السلام) به محمدبن مسلم فرمود:
«مُرُوا شِيعَتَنَا بِزِيَارَةِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ(عليه السلام) فَإِنَّ إِتْيَانَهُ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ وَ يَمُدُّ فِي الْعُمُرِ وَيَدْفَعُ مَدَافِعَ السَّوْءِ وَ إِتْيَانَهُ مُفْتَرَضٌ عَلَي كُلِّ مُؤْمِن يُقِرُّ لَهُ بِالاِْمَامَةِ مِنَ اللَّهِ» .
«شيعيان ما را به زيارت حسين(عليه السلام) وادار كنيد زيرا زيارت آن حضرت، موجب افزايش رزق و روزي و باعث طول عمر و دفع عوامل بدي ها و شرور است.»
آري، زيارت امام(عليه السلام) بر هر شخص با ايمان، كه به امام منصوب از طرف خدا اعتقاد دارد واجب است.
6 ـ رهايي از دايره حساب
امام صادق(عليه السلام) فرمود:
«إِنَّ أَيَّامَ زَائِرِي الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيّ(عليه السلام) لا تُعَدُّ مِنْ آجَالِهِمْ».
«روزهايي كه زاير در زيارت به سر مي برد، از مدت عمر او به حساب نمي آيد.»
7 ـ غبطه مردم در قيامت
امام صادق(عليه السلام) فرمود:
«مَا مِنْ أَحَد يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِلاّ وَ هُوَ يَتَمَنَّي أَنَّهُ زَارَ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيّ(عليه السلام) لَمَّا يَرَي لِمَا يُصْنَعُ بِزُوَّارِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيّ مِنْ كَرَامَتِهِمْ عَلَي اللَّهِ».
«هيچ كس در قيامت حضور ندارد جز آن كه آرزو مي كند كه در شمار زائران حسين(عليه السلام) باشد زيرا، مي بيندكه درآنجا زايران حسين(عليه السلام) داراي موقعيت ويژه اي هستند.»
8 ـ ديدار امام حسين(عليه السلام) از زائرانش
طريحي در منتخب، نقل مي كند كه امام حسين(عليه السلام) فرمود:
«مَنْ زارَنِي بَعْدَ موتي زرْتُهُ يَوم القيامة وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ إلاّ في النار لأخرجته».
«كسي كه مرا بعد از قتلم زيارت كند در قيامت به ديدار او خواهم شتافت، حتي اگر او در جهنم باشد وي را از آن بيرون مي آورم.»
9 ـ زائر راستين كيست؟
زائر راستين ائمه معصومين(عليهم السلام) كساني هستند كه در فرهنگ اسلامي به آن ها صدّيقون مي گويند:
«عن أبي جعفر(عليه السلام) قال: كان رسول الله(صلي الله عليه وآله) إذا دخل الحُسين(عليه السلام) جذبه إليه ثمّ يقول لأمير المؤمنين(عليه السلام) : أَمْسَكْهُ ثُمّ يقع عليه فَيُقَبِّلُهُ و يبكي، يقول: يا أبة لم تبكي؟ فيقول يا بُنَيَّ أُقَبِّلُ موضعَ السيوف منك، قال: يا أبة و أُقْتَلُ، قال: إي والله و أبوك و أخوك و أنت قال: يا أبة فمصارعنا شتّي، قال: نعم يا بنيّ، قال: فمن يزورنا من أُمَّتِكَ قال: لا يزورني و يزور أباك و أخاك و أنت إلاّ الصديقون من أمّتي».
نتيجه: زيارت ائمه معصوم(عليهم السلام) به ويژه زيارت امام حسين(عليه السلام) داراي اهميت ويژه اي است و پي آمدها و آثاري مطلوب اعم از دنيوي، اخروي، مادي و معنوي دارد و شوق پرداختن و يا نپرداختن و بيزاري از آن يكي از نشانه هاي مهر و يا غضب الهي نيز مي باشد. امام صادق(عليه السلام) فرمود:
«مَنْ أَرَادَ اللَّهُ بِهِ الْخَيْرَ قَذَفَ فِي قَلْبِهِ حُبَّ الْحُسَيْنِ(عليه السلام) وَ حُبَّ زِيَارَتِهِ وَ مَنْ أَرَادَ اللَّهُ بِهِ السُّوءَ قَذَفَ فِي قَلْبِهِ بُغْضَ الْحُسَيْنِ(عليه السلام) وَ بُغْضَ زِيَارَتِهِ».
«كسي را كه خدا خواست سعادتمند شود حبّ و دوستي حسين و زيارتش را در دل او شكوفا مي سازد و به عكس، كسي را كه بخواهد كيفر دهد و تنبيه نمايد، كينه و بغضي نسبت به حسين و يارانش در دل او ظاهر مي گرداند.»
10 ـ تقدّم زوار كربلا بر زوّار كعبه
صدوق، در ثواب الاعمال نقل مي كند كه امام صادق(عليه السلام) فرمود: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَي يَبْدَأُ بِالنَّظَرِ إِلَي زُوَّارِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيّ(عليهما السلام) عَشِيَّةَ عَرَفَةَ»، خدا در شب عرفه به زوّار امام حسين(عليه السلام)توجّه مي كند. راوي از آن حضرت پرسيد: «قِيلَ لَهُ قَبْلَ نَظَرِهِ إِلَي أَهْلِ الْمَوْقِفِ» آيا پيش از نظر كردن به حضّار در عرفات؟ امام پاسخ داد: آري. و در حديثي ديگر از آن حضرت آمده است:
«إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَي يَتَجَلَّي لِزُوَّارِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ(عليه السلام) قَبْلَ أَهْلِ عَرَفَات (فَيَفْعَلُ ذَلِكَ بِهِمْ) وَ يَقْضِي حَوَائِجَهُمْ وَ يَغْفِرُ ذُنُوبَهُمْ وَ يُشَفِّعُهُمْ فِي مَسَائِلِهِمْ ثُمَّ يَثْنِي بِأَهْلِ عَرَفَات يَفْعَلُ ذَلِكَ بِهِمْ».
پروردگار حكيم عنايت ويژه خود را متوجّه زوّار قبر امام حسين(عليه السلام) مي كند پيش از توجّه به حُجّاج واقف در عرفات نمايد، خدا حوائج زوّار حسين را برآورده مي سازد، گناهانشان را مي بخشد و از آنان شفاعت به عمل مي آورد پس به زوّار كعبه اي كه در عرفات (در شب عرفه) حضور دارند توجّه كرده با آنان نيز اين چنين عمل مي كند.
پرسش 21 : آيا عزاداري و اشك ريختن براي شهيدان در سنّت خود امام حسين (عليه السلام) سابقه دارد؟
ج: در سنّت امام(عليه السلام) تعقّل و عواطف با هم آميخته اند.
در ميان فرماندهان و رزم آوران غالباً سنگدلي به عنوان صلابت حاكم است و آنانكه اهل عواطف و سوز و گداز باشند اهل صلابت نيستند ولي هنر مردان خدا آن است كه دو ويژگي فوق را به گونه بسيار حكيمانه به هم آميخته اند و اين دو (صلابت و عواطف انساني) هر كدام در جاي خود به قدر لازم و به طور حكيمانه مورد توجّه مي باشند و هيچكدام در پاي ديگري ذبح نمي شود.
امام(عليه السلام) در حماسه تاريخ خود اثبات كرد كه اهل صلابت است و نيز اهل اشك و سوز (عواطف) و هيچكدام در زندگي او مانع از حضور ديگري نيست.
امام نه تنها در كربلا، حتّي پيش از حضور در كربلا براي ياران و عزيزان شهيدش، اشك ريخت و در اين باره به دو گزارش زير توجّه فرماييد.
1 ـ سيّد بن طاووس در لهوف مي نويسد: در منزلگاه معروف به زباله خبر شهادت مسلم به امام رسيد. جمعي از همراهان آن حضرت وقتي كه دانستند كاروان امام(عليه السلام) به سوي سرنوشتي سرخ پيش مي رود از امام جدا شدند. و نيز با پخش اين خبر اشك و ناله در سراپرده امام(عليه السلام) بالا گرفت. همچنين فرزدق شاعر به پيش آمد و گفت: يابن رسول الله چرا به سوي كوفه به پيش مي روي در حالي كه آنان پسر عم و شيعيان ترا به قتل رساندند. امام(عليه السلام) در حالي كه براي مسلم اشك مي ريخت فرمود: خدا مسلم را رحمت كند به سوي جنّت الهي شتافت و ما به او ملحق و سپس اين چنين سرود:
*
فَإنْ تَكُنِ الدُّنْيا تُعَدُّ نَفيسَةً وَإِن تَكُنِ الأبدانُ لِلْمَوْتِ أُنْشِئَتْ وَإِنْ تَكُنِ الأَرْزاقُ قِسْماً مُقَدَّراً وَإِنْ تَكُنِ الأَمْوالُ لِلتَّرْكِ جَمْعُها فَما بالُ مَتْرُوك بِهِ الْمَرْءُ يَبْخَلُ؟
*
فَإِنَّ ثَوابَ اللهِ أَعْلي وَاَنْبَلُ فَقَتْلُ امْرِيء بِالسَّيْفِ فِي اللهِ أَفْضَلُ فَقِلَّةُ حِرْصِ الْمَرْءِ في السَّعْي أَجْمَلُ فَما بالُ مَتْرُوك بِهِ الْمَرْءُ يَبْخَلُ؟
«اگر زندگي دنيوي گرانسنگ است، ثواب شهادت الهي از آن نفيس تر و گرانسنگ تر است.
اگر قرار است كه آدمي بميرد، كشته شدن در راه خدا برترين نوع آن است.
اگر رزق و روزي، مقدّر است پس به دور ماندن از حرصورزي، شايسته تر است.
اگر اموال و ثروت را سرانجام بايد رها كنيم پس چه بهتر كه اهل بخل نباشيم و در راه خدا انفاق كنيم.»
در گزارش فوق سخن از:
1 ـ اشك و سوز امام(عليه السلام) براي مسلم است.
2 ـ امام(عليه السلام) يك رهبر سنگدل نيست و يك فرمانده به دور از عواطف نمي باشد بلكه در مكتب او تعقّل با عواطف انساني با هم آميخته است لذا براي يارانش اشك مي ريزد در عين حال كه مصمّم و آهنين بر سر ميعاد خود پاي فشرده به پيش مي رود.
2 ـ در باراندازگاه معروف به ذو حسم: امام دو نفر از كوفه بيرون آمده بودند را مورد توجّه داد. امام از آنان از احوال مردم كوفه جويا شدند. آنان پاسخ دادند دل ها با شما ولي شمشيرهايشان عليه شماست.
امام(عليه السلام) به آنان فرمود از فرستاده من قيس بن مسهّر چه خبر داريد پاسخ دادند ابن زياد او را به قتل رساند. در اين هنگام، امام براي قيس، اشك ريخت و فرمود: خدا پاداش او را جنّت خود قرار دهد. خداوندا! بهشت را جايگاه والاي ما و شيعيانمان ساز، همانا تو بر هر چيزي توانايي (فاسترجع واستعبر باكياً).
و پس ازين امام(عليه السلام) در ميان ياران ايستاد و اين چنين خطبه خواند: مي بينيد كه چه پيش آمد و مي بينيد كه دنيا از ما روي گرداند و به ما پشت كرد و در ضمن همين خطبه خاطر نشان كرد:
آيا نمي بينيد كه حقّ، مورد بي اعتنايي است و از باطل نهي و نكوهش به عمل نمي آيد و اگر آدمي به مرگ خود راضي باشد، حق دارد و من مرگ در راه حمايت از حق و نهي از باطل را جز سعادت به حساب نمي آورم و زندگي با اشرار را جز خسران تلقّي نمي كنم.
دو گزارش فوق به عنوان نمونه و مؤيد اين نظراند كه عزاداري و اشك عشق براي شهيدان در سيره امام حسين(عليه السلام)سابقه اي ديرينه دارد و در كربلا در كنار جسد شهدا نيز اين سنّت به طور مكرّر مشاهده شده است
پرسش 22 : روزه روز عاشورا چه حكمي دارد؟
پاسخ :
روز عاشورا روز عزاست، اگر آدمي بتواند كمتر به خوردن و آشاميدن روي آورد خالي از پاداش نيست ليكن روزه دار بودن در آن روز، مورد تأكيد قرار نگرفته بلكه كراهت دارد گرچه در دوران جاهليت و نيز در اسلام پيش از اعلام وجوب روزه واجب، مسلمانان روزه مستحبي در آن روز مي گرفتند.
زراره و محمّد بن مسلم از امام باقر(عليه السلام) درباره روزه عاشورا سؤال كردند، آن حضرت فرمود:
«كانَ صَوْمُهُ قَبْلَ شَهرِ رَمَضان، فَلَمّا نَزَلَ شَهْرُ رَمَضان تُرِكَ».
«پيش از وجوب روزه رمضان، روز عاشورا روزه مي گرفتند، ولي پس از آن، روزه آن روز متروك شد.»
مرحوم سيّد بن طاووس در اقبال مي نويسد: «اِعْلَمْ أنَّ الرّوايات وَرَدَتْ مُتَنافِراتٌ في تَحريم صَوْمِ يوم عاشُوراء علي وجه الشّماتات...» سپس به روايتي از حضرت رضا(عليه السلام) استدلال مي كند كه آن حضرت فرمود:
«اِنّهُ يَومٌ صامَ فيهِ الأدعياءُ مِنْ آلِ زياد لِقَتْلِ الحُسَيْنِ(عليه السلام) وَ هُوَ يَوْمٌ يَتَشأَّمُ بِهِ آلُ مُحمّد(عليهم السلام) ويَتَشأَّمُ بِهِ أهْلُ الإسْلام».
«عاشوراء «روزي كه خاندان نامشروع ابن زياد به شكرانه كشته شدن امام حسين(عليه السلام) روزه گرفتند، ولي خاوندان پيامبر(صلي الله عليه وآله) و مسلمانان آن را شوم مي دانند.»
امام صادق(عليه السلام) نيز فرمود:
«مَا هُوَ يَوْمُ صَوْم وَ مَا هُوَ إِلاَّ يَوْمُ حُزْن وَ مُصِيبَة دَخَلَتْ عَلَي أَهْلِ السَّمَاءِ وَ أَهْلِ الاَْرْضِ وَ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ».
«عاشورا روز روزه داري نيست، بلكه روز اندوه و مصيبت براي آسمانيان و زمينيان و تمام مؤمنان است.»
مرحوم شيخ عباس قمّي رضوان الله تعالي عليه در اعمال روز عاشورا مي نويسد: شايسته است كه شيعيان در اين روز از خوردن و آشاميدن امساك كنند، بي آنكه قصد روزه نمايند و در آخر روز ـ بعد از عصر ـ افطار كنند به غذايي كه اهل مصيبت مي خورند مثل ماست يا شير و امثال آن، نه غذاهاي لذيذ.
علاّمه مجلسي در «زاد المعاد» آورده است: بني اميّه اين دو روز ـ تاسوعا و عاشورا ـ را براي بركت و شماتت (شادي و خرسندي) بر قتل آن حضرت روزه داشتند و احاديث بسيار در فضيلت اين روز و روزه آنها بر حضرت رسول(صلي الله عليه وآله) بسته اند و از طريق اهل بيت(عليهم السلام) احاديث بسيار در مذمّت روزه اين دو روز به خصوص روز عاشورا وارد شده است.
پرسش 23 : هنگام شنيدن نام امام حسين چه بايد گفت؟
پاسخ :
حسن بن ابي فاخته مي گويد: به امام صادق(عليه السلام) عرض كردم: هنگام شنيدن نام امام حسين(عليه السلام) چه جمله اي به زبان آوريم؟ امام پاسخ داد:
«قُلْ صَلَّي الله عَلَيْكَ يا أباعبدالله ! تكرِّرها ثلاثاً».
«هرگاه نام امام حسين را شنيدي بگو درود خدا برتو اي حسين و اين كلام را سه مرتبه تكرار كن.»
پرسش 24 : چرا به عزاداري عاشورا بيشتر توجه مي شود؟
پاسخ :
براي رسيدن به پاسخ پرسش بالا، توجه به چند نكته ضروري است:
الف) ائمه معصوم(عليهم السلام) نسبت به عزاداري امام حسين اهتمامي ويژه داشتند. و اين برخاسته از اهتمامي بودكه پيامبر(صلي الله عليه وآله) نسبت به عاشورا و عزاداران امام حسين(عليه السلام) در رهنمودهاي خود داشتند.
ب) امام حسين(عليه السلام) آخرين فرد باقي مانده از خمسه طيّبه است، براين اساس عزاداري براي او وبزرگداشت از عاشورا در واقع عزاداري براي همه افراد خمسه طيّبه وبزرگداشت براي آنان است.
ج) وضعيت ظاهري شهادت امام حسين(عليه السلام) وتوفان آفريني نهضت او از ويژگي خاصي برخوردار است كه در شهادت ساير معصومين(عليهم السلام) به چشم نمي خورد اميرالمؤمنين و نيز امام مجتبي(عليهما السلام) به امام حسين(عليه السلام) فرمودند: «لا يَوْم كَيَوْمِكَ يا أبا عبدالله» «روزي، همسنگ روز شهادت تو نيست». بنابراين، عزاداري امام حسين(عليه السلام)بايد داراي ويژگي باشد تا درپرتو آن، فرهنگ همه پيشوايان معصوم تداوم يابد.
پرسش 25 : آيا سيره عزاداري عاشورا برخاسته از فرهنگ دوران صفويه است؟
پاسخ :
اهميتي كه ائمه معصوم(عليهم السلام) به عزاداري حسين(عليه السلام) مي دادند، نشان مي دهد كه مسأله عزاداري، مسأله اي سابقه دار است و ريشه در فرهنگ اهل بيت(عليهم السلام) دارد. البته در دوران آل بويه در تاريخ چند قرن پيش از صفويان نيز عزاداري سنّتي در جامعه آن روز جايگاه ويژ ه اي داشته است و نكته قابل ذكر آن است كه در زمان شاهان صفوي اهتمام خاصي نسبت به فرهنگ اهل بيت و عزاداري عاشورايي ابراز مي شده است و چون شاهان پيش از اين دوره، غالباً از اهل سنت بوده و توجه چنداني به چنين فرهنگ و مراسم عاشورايي مبذول نمي داشته اند، برخي از مخالفان اهل بيت و يا ناآگاهان در اين باره مسأله عزاداري را برخاسته از صفويان پنداشته اند، در حالي كه صفويان فقط در حفظ و تداوم اين سنّت كوشيده اند.