شرح زندگي نقش آفرينان در حماسه عاشورا را نمي توان در اين گونه مجموعه ها به گونه اي بايسته و شايسته مورد ارزيابي قرار داد، ليكن در حد مقدور، به شرح احوال برخي از آن ها مي پردازيم:



1-علي بن الحسين (زين العابدين) (عليهما السلام)



علي بن الحسين(عليهما السلام) بقيّة السيف عاشوراييان بود و سلسله امامان معصوم(عليهم السلام) از نسل پيامبر(صلي الله عليه وآله) ، از او امتداد يافت. او داراي چندين فرزند بود از جمله:



1-محمد باقر



2-عبدالله الباهر



3 و 4-حسن و حسين 1



5-سليمان



6-عبدالرحمان



7-علي



8-قاسم (در منتهي الآمال، ج2، ص43) به جاي قاسم، محمد اصغر آورده است)



9-حسين اصغر



10-زيدالشهيد



11-عمرالأشراف.



آن حضرت همچنين چنددخترداشت كه عبارت بودند از:



1-امّ الحسن



2-امّ موسي



3-سكينه



4-خديجه



5-عليّه



6-عبده



7-فاطمه



8-مليكه



9-امّ كلثوم 2 عالمه.



بعضي از ارباب قلم از جمله علاّمه سيد محسن امين در اعيان الشيعه 3 براي آن



حضرت 15 پسر و چهار دختر ثبت كرده اند.



امام سجاد(عليه السلام) در سال 38 (يا 37 يا 36) هـ .ق. تولد يافت و در سال 94 (يا 95 هـ . ق . بدرود حيات گفت. او 56، 55 يا 57 سال زندگي كرد. حدود سه سال دوران اميرالمؤمنين(عليه السلام) 23 يا 24 سال دوران پدر و عموي خود امام مجتبي(عليه السلام) عمر كرد. امامت او در دوران يزيد و معاوية بن يزيد و مروان بن حكم و عبدالملك و وليدبن عبدالملك سپري شد. 4



دو كتاب: «رسالة الحقوق» و «صحيفه سجاديه» از يادگارهاي مشهور اوست. علامه سيد محسن امين مي نويسد: امام سجاد(عليه السلام) در كربلا 24 سال داشت5 و در آن هنگام داراي زن و فرزند بود كه پسرش امام باقر(عليه السلام) 3 يا 4 ساله در كربلا حضور داشت.



تاريخ واقعه كربلا به گونه اي كامل از او به ما انتقال يافت و امامت كبري نيز برعهده او بود