آيا در شب عاشورا، كسي از ياريِ امام حسين (عليه السلام) دست برداشت؟



در مورد تعداد ياران امام حسين(عليه السلام) در شب عاشورا اختلاف است چنان كه در باب جدايي و عدم جدايي ياران در شب عاشورا اختلاف به چشم مي خورد.



علامه مجلسي(رحمه الله) اين مسأله رايادآور مي شودكه: محفل و انس عرفانيِ ياران امام(عليه السلام)درشب عاشورا، موجب بيداري 32 تن از سپاهيان عمرسعد و پيوستن آنان به امام شد. 2



فرهاد ميرزا در قمقام مي نويسد: امام حسين(عليه السلام) با 18 تن از اهل بيت و 60 تن از انصار، به كربلا وارد شد. 3 همچنين سيّد بن طاووس در لهوف با نقل حديثي از







امام باقر(عليه السلام) بر اين نكته پاي مي فشارد كه تعداد ياران امام(عليه السلام) 45 سواره و 100 نفر پياده بوده اند. او به جدا شدن كسي از سپاه امام(عليه السلام) اشاره اي نمي كند. 3



ابن قتيبه، مورّخ نامي (270هـ .) مي نويسد: «جمعي در شب عاشورا از ياري امام حسين(عليه السلام) دست برداشتند و تنها سيصد نفر باقي ماند».4



البته برخي از مورّخان نوشته اند: «همه رفتند و تنها چهل تن پياده و سي و دوتن سواره باقي ماندند».



مسعودي در مروج الذهب آورده است: ياران امام حدود پانصد نفر بودند كه هشتاد وهفت نفر ازآنان به شهادت رسيدند 5 ولي توضيح نمي دهدكه افرادديگر(غير از شهيدان) چه زماني و چگونه از امام جدا شدند. همين نويسنده در اثبات الوصيه، مبحث امام حسين(عليه السلام) ، ياران امام(عليه السلام) را شصت و يك تن دانسته، مي گويد همه آنان شهيد شدند.6



در تفسير منسوب به امام حسن عسكري(عليه السلام) ، در ذيل آيه 34 سوره مباركه بقره، آمده است: «جمعي از اصحاب امام در آن شب از آن حضرت جدا شدند».



مرحوم سپهر نيز همين عبارت را در كتاب ناسخ التواريخ ترجمه كرده است، ولي بسياري از مورّخان نامور و سيره نويسان، بر اين مسأله تأكيد دارند كه: «حل بيعت و اذن جدايي از امام، مورد استقبال ياران قرار نگرفت7»، و حتي مسلم بن عوسجه گفته است كه: «وَ بِما نَعْتَذِرُ إلَي الله في أداءِ حَقِّكَ؟» «اگر از تو جدا شويم، در باب اداي حق تو، در پيشگاه خدا چه عذري خواهيم داشت؟» و سپس همگان از جمله اهل بيت نيز اظهار وفاداري كردند. 8





امام سجاد(عليه السلام) مي گويد: «در شب عاشورا پدرم همراهان و ياوران خود را يكجا جمع كردند و فرمودند:



«يا أهْلِي وَ شِيعَتِي اِتَّخِذُوا هذا الّليل جَمَلا لَكُمْ فأنْجُوا بِأنْفُسِكُمْ، فَلَيْسَ يَطْلِبُونَ غَيْرِي، وَ أنْتُمْ في حِلٍّ وَ سَعَة مِنْ بَيْعَتِي وَ عَهْدِي الَّذي عَاهَدْتُمُوني عَلَيْهِ» .



«اي پيروان من، تاريكي شب را به سان شتري راهوار پنداريد و خود را نجات دهيد زيرا آنان كسي را غير از من طالب نيستند و شما از بيعت و پيماني كه با من بسته ايد آزاديد.»



آنگاه كه ياران، سخن امام را شنيدند، همگي به يك زبان گفتند: «مولاي ما ! سوگند به خدا هرگز دست از دامن تو برنمي داريم!» 9



بلاذري مي نويسد: «شب عاشورا كسي از امام جدا نشد، تنها در شب هفتم، سه شب قبل از شام عاشورا، هنگامي كه موقعيّت صحنه روشن شد «فراس جعده» از همراهي امام منصرف شد و امام(عليه السلام) هم به او اجازه رفتن داد. اين مسأله هنگامي بود كه پانصد سوار ميان امام و شريعه فرات، فاصله انداخته، او را در محاصره بي آبي قرار داده بودند». 10