عطف به مطالب گذشته درباره اينكه چه چيزي سبب مي شود كه قيامي مقدس و پاك و عظيم و مورد احترام مي شود تا آنجا كه ملاك و معيار حركتهاي ديگر و سكوت و سكون ها مي شود . " مقدس مي شود " يعني مردم به چشمي به آن نگاه مي كنند كه به امور مافوق مادي و مافوق طبيعي نگاه مي كنند ، عظيم و محترم مي شوددر حدي كه هيچ نهضتي با او قابل قياس نيست ، حداكثر قابل تشبيه و پيروي است . اين قداست و اهميت خارق العاده بعد از حدود چهارده قرن معلول سه جهت است :



1- قداست ( 1 ) و تعالي و عظمت هدف كه آنچه هدف است حقيقت است نه منفعت خود ، و لهذا مستلزم فداكاري و قربان كردن منفعت است براي حقيقت ، براي خدا . بديهي است اگر



. امثال اسكندر و نادر و شاه اسماعيل هدفهاي بزرگ داشتند ، اما هدفهاي مقدس نداشتند . آنها خودخواهي ها و جاه طلبيهاي بزرگ بودند نه آزاديخواهان و حقيقت طلبان و خير خواهان و بشردوستان و خداپرستان بزرگ . كسي قيام كند براي اينكه به آب و ناني برسد ، جاه و مقامي كسب كند ، پول و ثروت و قدرتي تحصيل كند و به قول حنظله بادغيسي براي كسب مهتري و يا به قول ناسيوناليستها براي تعصبات ملي و وطني قيام كند ، چنين قيامي مقدس نيست بلكه از آن نظر كه مستلزم وسيله قراردادن ديگران است محكوم است ، خواه موفق شود و خواه شكست بخورد.



چنين قيامي معامله و تجارت است كه گاهي سود دارد و گاهي زيان ، نه سود بردنش اهميتي دارد و نه زيان بردنش . اينگونه قيامها مبارزه شخص با شخص است به خاطر منافع ، و به همين دليل بي ارزش است .



اينكه امام به تبعيت از پدر بزرگوارش مي فرمود : اللهم انك تعلم انه لم يكن ما كان منا منافسة في سلطان . . . ناظر به اينست كه درد ما و آرزوي ما چه بوده است . ولي اگر قيام و مبارزه ، مبارزه شخص با شخص نبود ، مبارزه به خاطر منافع نبود ، بلكه مبارزه با نوعي عقيده و نوعي رژيم مبتني بر ظلم و فساد و شرك و بت پرستي و براي رهائي بشريت از بردگيهاي اجتماعي و خطرناكتر اعتقادي ، و بالاخره براي نجات بشريت از چنگال عفريت جهل و ضلالت و هيولاي ظلم و استبداد و استثمار بود ( و بذل مهجته فيك ليستنقذ عبادك من الجهالة و حيرش الضلالة ) و به انگيزه امر خدا و تحصيل رضاي حق بود كه ان صلاتي و نسكي و محياي و مماتي لله رب العالمين ، بر اساس از خود گذشتگي و فداكاري بود ، و خلاصه اگر خالصا لوجه الله بود و هيچ منفعتي نداشت بلكه منافع را به خاطر حقيقت به خطر انداخت ، چنين مبارزه اي چون جلوه اي از روح حقيقت پرستي بشر است و بر ضد خودپرستي بشر است و چون مصداق اني اعلم ما لا تعلمون است طبعا تقدس و تعالي و عظمت پيدا مي كند . چنين مبارزه اي مصداق هجرت الي الله و الي الرسول است كه در حديث آمده است .



به عبارت ديگر يك بعد قداست مربوط است به اينكه درد صاحب نهضت چه نوع دردي است و آرزويش چه نوع آرزويي است . قيام امام حسين اين عنصر را در حد اعلي واجد بود . منافعش كاملا تأمين مي شدولي او حاضر شد براي نجات جهان اسلام و براي نجات مسلمين از چنگال ظلم ، جان و مال و تمام هستي خود را به خطر بيندازد . از اين جهت آن حضرت صد در صد يك شهيد و يك پاكباخته است بلكه سيد الشهداء و سالار پاكباختگان است .



عامل دومي كه به يك نهضت قداست و تعالي و جنبه جاوداني مي دهد شرايط خاص محيط است ( 2 ) . چراغ در روز روشن هيچ ارزشي ندارد و در شب مهتاب و هواي صاف و آسمان پرستاره ارزش كمي دارد ولي در تاريكي مطلق كه چشم چشم را نمي بيندارزش زيادي دارد ، مانند آبي است كه در بيابان بر تشنه اي ببارد ، يا باراني است كه در شدت بي آبي و خشكي و عطش محصول از ابر فرو ريزد . و به عبارت ديگر عامل دوم نوع قدرتي است كه با آن درگير شده اند ، در مقابل فرعونها ، نمرودها ، انا ربكم الاعلي ها



مغرورها ، مستبدها ، خونخوارها كه از شمشيرشان خون مي چكد . پيغمبر اكرم فرمود : افضل الاعمال ( يا : افضل الجهاد ) كلمه عدل عند امام جائر ( 3 ) . در شرائطي كه آزادي وجود دارد دم از آزادي زدن هنر نيست ولي در شرائطي كه استبداد و جور در نهايت قدرت ، و حكومت مي كند ،نفسها در سينه ها حبس شده است ، زبان را از پشت گردن بيرون مي آورند ، دستها و پاها بريده مي شود ، سرها بر نيزه ها بلند مي شود ، يأس مطلق حكمفرما است و به تعبير امير المؤمنين : يظن الظان الدنيا معقولة علي بني امية [ آري ، در چنين شرايطي دم از آزادي زدن هنر است ] . مي فرمايد ( خطبه 91 ) : الا و ان اخوف الفتن عندي عليكم فتنة بني امية ، فانها فتنة عمياء مظلمة ، عمت خطتها ، و خصت بليتها ، و اصاب البلاء من ابصر فيها ، و اخطأ البلاء من عمي عنها . وايم الله لتجدن بني امية لكم ارباب سوء بعدي كالناب الضروس ، تعذم بفيها ، و تخبط بيدها ، و تزين برجلها ، و تمنع درها ، لا يزالوان بكم حتي لا يتركوا منكم الا نافعا لهم او غير ضائر بهم ، و لا يزال بلاؤهم عنكم حتي لا يكون انتصارا احدكم منهم الا كانتصار العبد من ربه ( 1 ) .



به خدا سوگند پس از من بني اميه را زمامداران بدي خواهيد يافت مانند شتر پير و چموشي كه با دهانش گاز گيرد ، و با دستش بكوبد و با پايش لگد زند و از دوشيدن شيرش جلوگيري كند ، و اينان پيوسته به دنبال شما باشند تا جائي كه كسي از شما را باقي نگذارند مگر آنكه به حال آنان سودمند است پا از اين نظر ارزش قيام از جنبه شهامت و حقير شمردن دژخيمان و ستمگران و فرعونها و نمرودها است . چنانكه مي دانيم قيام ابراهيم و موسي و عيسي و رسول اكرم در برابر اين قدرتهاي حاكم اهريمني بود ، و همين كه شرائط نامساوي بود و يك تنه قيام مي كردندو مصداق كم من فئة قليلة غلبت فئة كثيرش باذن الله بود ، ارزش مي دهد به اين قيامها . عجيب است كه برخي - مثل نويسنده " شهيد جاويد " - براي اينكه قيام امام حسين را موجه جلوه دهند سعي مي كنند به نحوي ثابت كنند كه مردم كوفه واقعا قدرتي بودند و قابل اعتماد بودند ،در صورتي كه عظمت قيام حسيني در اينست كه [ امام ] يك تنه قيام كرد ولي اثر روحي و روانيش در حدي بود كه جهان آنروز را تكان داد و اثرش هنوز باقي است . عامل سوم مربوط است به درجه روشن بيني ، به درجه آگاهي اجتماعي و به درجه جهت شناسي و به درجه خبرويت مانند يك پزشك آگاه كه هم بيماري را مي شناسدو هم راه علاج را ، هم به نوع خواب ملت آگاه است و هم به كيفيت بيدار كردن . اينست كه اين نهضت توأم است با يك بينش و درك قوي و يك بصيرت خارق العاده و نافذ و يك دور بيني زياد كه طبق مثل معروف : " درخشت مي بيند آن چيزي را كه ديگران در آئينه نمي بينند " . به اصطلاح قيام پيش رس ( نه زودرس ) ، اعلام خطري است قبل از آنكه ديگران خطر را احساس كنند . عمده مطلب اين بود كه يك جريان پشت پرده اي آن روز امويان داشتند كه امام حسين آنرا رو كرد و به روي پرده آورد . حتي شرابخواري يزيد هم از نظر وسائل آنروز يك جريان پشت پرده بود كه بعدها به روي پرده آمد . ابوسفيان طرح يك سياستي را در خانه عثمان [ ريخت ] كه فوق العاده خطرناك بود.



گفت : يا بني امية تلقفوها تلقف الكرش و لتصيرن الي اولادكم وراثة ( ظاهرا نظرش اين بود كه با پشتوانه ديني و جعل احاديث اين امر را موروثي كنند ) اما والذي يحلف به ابوسفيان . . . جمله امام حسين : و علي الاسلام السلام اذ قد بليت الامة براع مثل يزيد شايد ناظر است به عملي شدن فكر ابوسفيان . اينكه امام حسين به اثر كارش ايمان داشت و مكرر مي گفت : بعد از من اينها سرنگون خواهند شد ، دليل ديگري بر درك قوي آن حضرت بود .