در چنين وضعي سيدالشهدا (ع) با نهضت ديني و خروش برخاسته از ايمان اسلامي با تحقير مسلمانان به مبارزه برخاست و به امويان و دشمنان اسلام فهماند،قدرت ِ غيرت اسلامي به حدّي است كه اگر در كالبديك جمع كوچك دميده شود، مي تواند بنيان يك حكومت جبّار و قدرتمند را به لرزه درآورد. اسلام مي تواند مايه عزّت مسلمانان در برابر ظلم ظالمان و سرزنش ملامتگران و تحقير و تمسخر كافران باشد.

خون سيدالشهدا (ع) و يارانش نه تنها آنان را در طول تاريخ زنده و جاويد ساخت ،كه احساس ضعف و وحشت مسلمانان را نسبت به بني اميه تا حد زيادي از بين برد؛ به طوري كه پس از شهادت آن حضرت ، ما شاهد چندين قيام در حجار و عراق بر عليه امويان هستيم . قيام هايي كه هر يك نشان ِ رشد غيرت ديني جامعه اسلامي و پيام آور عزت مسلمانان بوده است .

ناگفته پيداست ، مهم ترين كار كرد قيام امام حسين (ع) حفظ بقاي اسلام بوده ،چنانچه در پيشتر اشاره گرديد، بني اميه در زمان خلافت يزيد در پي ويران كردن بنيادهاي دين پيامبر (ص)؛ يعني توحيد و نبوت و نماز و روز وصوم .... بوده اند. ولي امام (ع) با حماسه خونين خويش چهره كريه بني اميه را فاش كرد و با از بين بردن مشروعيت و مقبوليت بني اميه بقاي اصول اعتقادات و مسلّمات دين را تضمين نمود. از اين رو وقتي ابراهيم پسر طلحة بن عبيداللّه در شام از امام سجاد (ع) پرسيد: [اگر در جنگ جمل جدّت پيروز شد] حالا چه كسي پيروز شده است ؟

امام (ع) در پاسخ او فرمودند: «اذا اأردت أن تعلم من غلب ، و دخل وقت الصلاة ،فأذّن ثم ّ أقم ؛ اگر مي خواهي بداني چه كسي پيروز شده است ، هنگام فرا رسيدن وقت نماز ابتدا أذان و سپس اقامه بگو».

اين سخن ، نشان ِ آن است كه هدف نهضت سيدالشهدا (ع) در درجه نخست ، حفظ اسلام و استمرار شهادت به توحيد و نبوت و صلاة بر مأذنه هاي جامعه بوده . چرا كه اگر اين مؤلفه هاي مهم از صفحه جامعه محو مي شد، ديگر چيزي از اسلام باقي نمي ماند. البته كاركرد نهضت عاشورا تنها در اين مقوله خلاصه نمي شود؛ نهضت أبي عبداللّه در احياي فرهنگ شهادت طلبي و ايثار و ظلم ستيزي و نفرت انگيزي نسبت به سلاطين اموي وبازگشت به سوي اصالت هاي عصر نبوي نقش مهمي ايفا نموده كه همه اينها موجب بازگشت عزّت از دست رفته مسلمانان گرديد.

به ديگر سخن نهضت عاشورا روح مقاومت اسلامي را در جامعه زنده كرد و بر كالبد نيمه جان و بي رمق مسلمانان روح شوريدگي و حق طلبي دميد. البته بايد اعتراف نمود،اين تحول ، همگاني و هم گير نبوده ، ولي امري قابل توجه و چشم گير بوده است . اكنون براي روشن شدن اين حقيقت به برخي از قيام هاي حق طلبانه شهرهاي مدينه و كوفه به عنوان دو مركز اصلي حجاز و عراق در حد اين مقال كوتاه اشاره مي كنيم .