زمينه ها و عواملي كه آن نهضت عظيم را به وجود آوردند و آن فاجعه غم انگيز را رقم زدند عبارتند از:

1 ـ زمامدار جامعه اسلامي ، نه تنهاشرايط لازم براي تصدي منصب حكومت را نداشت كه متظاهر به فسق و فساد بود.

2 ـ ارزش هاي معنوي از ياد رفته بود. مديريت فكري و سياسي در جامعه به عهده كساني بود كه به مفاهيم اخلاقي پايبند نبودند.

3ـ حكومت فاقد قواعد ومعيار بود،درنتيجه ظلم و تبعيض به غايت خود رسيده بود.

4ـ بدعت ها و پيرايه هاي بسياري در دين راه يافته و مذهب وسيله تأمين خواسته هاي حكام و مفسدان شده بود.

5ـ دنيا مداري و مادي گرايي ، آخرت را از يادها زدوده بود.

6ـ رعب و دنياپرستي هم چون بيماري ، متدينان رازبون و زمين گير ساخته و دليري و رادمردي تنها در اسطوره ها به جاي مانده بود.

بنابراين اصول جامعه اي كه پيامبر اكرم (ص) تأسيس كرده بود، به راه فنا مي رفت و سنت ها و ارزش هاي ديني به فراموشي سپرده مي شدند.

امام (ع) هنگامي كه مسلم بن عقيل را به كوفه فرستاد در نامه اي كه به مردم آن ديار مرقوم مي دارد در محكوميت يزيد و در حقانيت خويش چنين مي نويسد: به جان خودم سوگند! امام و رهبر نيست مگر كسي كه به كتاب خدا عمل كند و به عدل قيام نموده و اين حق متدين باشد و جان خود را در راه خدا در گرو بگذارد.