عمل ، سازنده شخصيت انسان و وسيله سرافرازي يا سرافكندگي او به شمارمي آيد. از نظر قرآن ، عملي قبول است كه انسان را به شاه راه هدايت و نور بكشاند كه بدان «عمل صالح » گويند.

خداوند در قرآن كريمش مي فرمايد:

(مَن ْ كان َ يُريد العزة فَلِلّه العِزّة ُ جميعاً اِلَيْه يَصْعَدَ الْكلم ْ الطيّب وَ الْعَمَل ُ الصّالِح ُ يَرْفَعُه ُ) ؛

هر كس عزت و سربلندي مي خواهد، يك سره از آن خداست . سخنان پاكيزه ، به سوي او بالا مي رود و كار شايسته به آن رفعت مي بخشد.

علامه طباطبايي تاكيد دارد كه اين آيه ، راه عزت مندي را ايمان به خدا و عمل صالح مي داند. مي فرمايد: «خداوند سبحان طالبان عزت را به سوي خودش دعوت كرد، و اين چنين تذكرشان داد كه عزت ، همه اش از خداست و در توضيح و بيان آن فرمود: براي اين كه يگانه پرستي به سوي او صعود مي كند، و عمل صالح هم آن را در صعود كردن كمك مي دهد؛ در نتيجه انسان به خدا نزديك مي شود، و در اثر نزديك شدن از منبع عزّت ، كسب عزّت مي كند.»

اگر در تعبيرهاي ائمه (ع) حلم و صبر، صدق ، تواضع ، صله رحم ، فرونشاندن خشم و غضب ، شجاعت ، قناعت ، جهاد، و... از موجبات و عوامل عزت مندشدن شمرده مي شود،براي اين است كه اين ها مصاديق عمل صالح مي نمايد.

اميرمؤمنان (ع) فرمود: «لا عزّكَالْحلْم ؛ هيچ عزتي مثل حلم و بردباري نيست .» و هم چنين امام باقر (ع) فرمود: «كسي كه بر گرفتاري ها صبر كند، خداوند بر عزتش مي افزايد.»

امام صادق (ع) فرمود: «الصدق عزّ؛ صدق و راست گويي مايه عزت و سربلندي است .»

پيامبر اسلام (ص) فرمود: «التواضع لا يزيد الله به الاّ ارتفاعاً و ذل ّ نفس لا يزيد الله به اِلاّ عزّاً؛ تواضع مايه رفعت و بزرگي و اظهار ذلت در پيش گاه خداوند و مايه عزّت و سربلندي است .»

امام باقر (ع) مي فرمايد: «ثلاثة لا يزيد الله بهن ّ المرء المسلم إلاّ عزّاً: الصّفح عَمَن َّظلمه ، و اعطاء من حرمه و الصّله لمن قطعه ؛ سه چيز باعث عزت فرد مسلمان مي شود: گذشت نسبت به كسي كه به او ظلم كرده است ، بخشش نسبت به كسي كه محروم كرد و صله رحم نسبت به كسي كه قطع رحم نمود.»

امام صادق (ع) فرمود: «ما من عبد كظم غيظاً إلاّ زاده الله عزوجل عزّاً في الدّنيا والاخرة ...؛ هيچ بنده اي كظم غيظ نمي كند و خشم خود را فرو ننشانده مگر اين كه خداوند در دنيا و آخرت بر عزتش مي افزايد.»

علي (ع) فرمود: «الشجاعة احد العزّين ؛ شجاعت يكي از دو راه رسيدن به عزّت و سربلندي است .»

علي (ع) فرمود: «القناعة تؤدّي اِلَي العِزّ؛ قناعت انسان را به عزت و بزرگي مي رساند.»

وهم چنين فرمود: «اقنع تعزّ؛ قناعت بورز، تا عزت يابي .»

علي (ع) فرمود: «... الجهاد عزّاً للاسلام ؛ جهاد مايه عزت اسلام است .»

بنابراين ، كارهاي شايسته اي كه در احاديث فوق ذكر شده است ، از مصداق هاي عمل صالح است كه موجبات و زمينه هاي عزت مند شدن را در انسان فراهم آورد.