شب عاشورا نمايشي بود از شكست ناپذيري آنان كه به وجود حسين (ع) عزت يافته بودند. پس از آن كه دشمن آنان را تا روز بعد مهلت داد و مسلّم شد كه در نبرد نابرابر روز بعد، چه روي خواهد داد، حسين (ع) در ميان خاندان و ياران خويش خطبه اي خواند و چنين فرمود:

«... امّا بعد، فانّي لاأعْلم ُ اصحاباً اوْلي ، و لاخيراً مِن اصحابي ، و لااهْل بَيت ٍ ابَرَّولااوْصَل َ مِن ْ اهل بيتي ، فَجَزاكُم الله عَنّي جميعاً خيراً؛ الا و إنّي اظُن َ يَوْمَنَا مِن ْ هَؤْلاءِ الاعْداءِ غداً، الا و إنّي قد رأيْت ُ (اَذِنْت ُ) لَكُم ْ فَانْطَلِقُوا جميعاً في حل ّ، ليس عَلَيْكُم ْ مِنّي ذِمام ٌ، هذا لَيْل ٌ قد غَشِيَكُم ْ، فاتخذوه جَمَلاً؛

...امّا بعد، پس همانا من ياراني شايسته تر و بهتر از يارانم نمي شناسم و خانداني نيكوتر و خويش دوست تر از خاندان خود سراغ ندارم ؛ خداوند همه تان را ازجانب من پاداش نيك دهد. بدانيد كه مي دانم ، فردا كارمان با اين دشمنان به كجا خواهد كشيد،بدانيد كه من اجازه تان مي دهم ، با رضايت من همگي تان برويد كه حقي بر شما ندارم ،اكنون شب شما را در برگرفته است ، پس آن را وسيله رفتن كنيد.

چون امام (ع) اين گونه سخن گفت ، خاندان و ياران وفادارش پايداري و شكست ناپذيري خود را بيان كردند و نشان دادند كه هر كه عزت يابد، شكست نيابد و تن به خواري ندهد و در دو عالم رو سپيد ماند.

نخست عباس بن علي (ع) سخن راند و چنين گفت :

«لِم َ نَفْعَل ُ؟ لِنَبقي بَعْدَك ؟ لااَرانا الله ذلك اَبَداً؛ چرا چنين كنيم ؟ براي آن كه پس از تو بمانيم ؟ خدا هرگز چنين روزي را نياورد. سپس همه بني هاشم اظهار وفاداري نمودند. ضحاك بن عبدالله مشرقي گويد: پس از اين سخنان «مسلم بن عوسجه اسدي »برخاست و گفت : «آيا تو را رها كنيم و در پيش گاه خدا در اداي حقت ، عذري نداشته باشيم . به خدا سوگند بايد نيزه ام را در سينه هايشان بشكنم ، و با شمشيرم تا آن جا كه دسته آن در دستم باشد ضربتشان بزنم ، از تو جدا نمي شوم ، و اگر براي نبرد با آنان سلاح نداشته باشم ، در دفاع از تو با پرتاب سنگ با ايشان خواهم جنگيد تا با تو بميرم .»

سپس «سعيد بن عبدالله حنفي » برخاست و گفت : «به خدا سوگند تو را رها نمي كنيم تا خداوند بداند كه حرمت تو را در نبود پيامبر نگه مي داريم ؛ و به خدا سوگند اگر بدانم كشته مي شوم ، سپس زنده مي گردم ، آن گاه زنده سوزانده مي شوم و خاكسترم به باد مي رود و هفتاد بار با من چنين مي شود، باز از تو جدا نشوم تا پيش رويت بميرم . پس چرا چنين نكنم كه يك بار كشته شدن است و آن گاه كرامتي كه هرگز پايان نپذيرد.»

آن گاه «زهير بن قين » برخاست و گفت : به خدا سوگند كه دوست دارم كه هزار بار (در دفاع از تو) كشته شوم و سپس زنده گردم و باز كشته شوم و با كشته شدن من جان تو و جان اين جوانان خاندان تو را حفظ كنم . همه ياران حسين (ع) كه تربيت شدگان مدرسه عزت بودند، سخناني همانند يكديگر گفتند. آخرين سخنشان اين بود: «به خدا سوگند (هرگز) از تو جدا نمي شويم ، جان هاي ما به فدايت ، با چنگ و دندان تو را حفظ مي كنيم و چون كشته شويم (به عهد خود) وفا كرده و تكليف خويش را ادا كرده ايم .»

ياران حسين (ع) به راستي چنين بودند؛ جلوه هاي عزت حسيني ، پايدار، وفادار،استوار و شكست ناپذير بودند و اين ويژگي ها را در روز عاشورا به نمايش گذاشتند. آنچه بر زبان حسين (ع) و ياران او جاري مي شد و آنچه در رفتار و كردار آنان جلوه كرد، شأن انسان عزيز است . حسين (ع) خود درباره اين شأن و جلوه هاي آن - در برخورد با حر بن يزيد رياحي - چون راه بر او و كاروانش بست و آن حضرت را ازمرگ بيم داد، چنين فرمود:

«لَيْس َ شَأني شأن مَن ْ يَخاف ٌ الْمَوْت ، ما اهْوَن الْمَوْت عَلَي سَبيل نِيْل ِ الْعِزّ و إحْياء الْحَق ّ، لَيْس َ الْمَوْت في سَبيل الْعِزّ إلاّ حَياة ً خالِدَة ً، وَ لَيْسَت ْ الْحَياة ُ مَع َ الذُّل ّ إلاَّ الموت الذي لاحَياة َ مَعَه ُ، افَبالْمَوْت تُخَوِّفُني ؟ هَيْهات ْ، طاش َ سَهْمُك َ، وَ خاب َ ظَنُّك ! لَسْت ُاَخاف ُ الْمَوْت ، إن َّ نَفْسي لاكْبَرُ مِن ذلك و هِمَّتي لاَعْلي مِن ْ ان ْ احْمِل َ الضَّيْم َ خَوْفاً مِن َالْموت ، و هل تَقْدِروُن علي اكثر مِن ْ قَتْلي ؟ مَرْحَباً بِالْقَتْل ِ في سَبيل الله؛ ولكنّكم لاتقدرون عَلي هَدْم ِ مَجْدي وَ مَحْوِ عِزّي وَ شَرَفي ، فإذاً لااُبالي بالقتل ؛

شأن من شأن كسي نيست كه از مرگ بهراسد. چقدر مرگ در راه رسيدن به عزّت و احياي حق سبك و راحت است مرگ در راه عزت ، جز زندگي جاويد نيست و زندگي با ذلت جز مرگي فاقد حيات نيست . آيا مرا از مرگ مي ترساني ؟ تيرت به خطا رفته است و گمانت تباه است ! من كسي نيستم كه از مرگ بهراسم . منش من بزرگ تر از اين است و همّت من عالي تر است از آن كه از ترس مرگ ، به زير بار ستم روم و آيا شما بر بيش از كشتن من توانايي داريد؟ آفرين و درود به كشته شدن در راه خدا، در حالي كه شما قادر به نابودي عظمت من و محو عزت و شرف نيستيد! پس در اين صورت باكي از كشته شدن ندارم ».

حسين (ع) كشته عزّت خويش و زنده به عزّت است . او نه فقط «قتيل الْعبره » كه «قتيل العزّه » است . گام گام او عزت است و حماسه .