نقش عزت در تربيت اساسي است ، به نحوي كه در صورت فقدان عزت ، آدمي به هر پستي تن مي دهد و به هر گناهي دست مي زند.

ريشه همه تباه گري ها در ذلت نفس است و از اين رو، بهترين راه براي فرد و جامعه ، عزت بخشي و عزت آفريني است . ميزان براي شناخت نهضت هاي اصلاحي ،عزت بخشي آن هاست و ميزان قوّت هر يك از آن ها در اندازه عزّتي است كه مي بخشد و راهي است كه براي عزّت آفريني مي گشايد. آن نهضتي كه عزت نمي بخشد و يا مردمان را به ذلت مي كشاند، فاقد ماهيت اصلاح گري است ؛ زيرا با كاهش عزت در مردمان يا منتفي شدن آن ، راه همه تباه گريها بر آنان گشوده مي شود.

اگر آدميان رياكاري مي كنند، اگر گردن كشي و گردن فرازي مي نمايند، اگر ستم گري و بيداد مي كنند، اگر مرتكب گناه مي شوند و... همه ريشه در ذلت نفسشان دارد؛چنان كه پيشوايان معصوم (ع) به صراحت ، ريشه همه اين امور را در ذلت نفس معرفي كرده اند. از امير مؤمنان علي بن ابي طالب (ع) وارد شده است :

«نفاق المرء مِن ْ ذُل ٍّ يَجِدُه ُ في نَفْسه ؛ نفاق و دورويي در انسان از حقارت و ذلتي است كه در وجود خود مي يابد.»

امام صادق (ع) فرموده است :

«ما مِن ْ رَجُل ٍ تَكَبُّر أوْ تَجَبَّرَ إلاّ لِذِلَّة ِ وَجَدّها في نَفْسِه ِ؛ هيچ انساني دچار گردن فرازي يا گردن كشي نمي شود، مگر به سبب حقارت و ذلتي كه در نفس خويش مي يابد.»

از امير مؤمنان (ع) وارد شده است :

«من هانَت ْ عليه نَفْسُه ُ فلاتَرْج ُ خَيْرَه ُ؛ كسي كه در برابر نفسش ، پست ، خوار و ذليل باشد، به خيرش اميد نداشته باش .»

از امام هادي (ع) نيز روايت شده است :

«مَن ْ هانت عليه نَفْسُه ُ فَلا تَامَن ْ شَرُّه ُ؛ هر كه نفسش خوار شود، از شرّ او ايمن مباش .»

بدين ترتيب ، مهم ترين تلاش تربيتي بايد در جهت عزت بخشي و عزت آفريني باشد، تا فرد و جامعه از تباهي و سقوط ، رها شوند و به زندگي نيك اين جهان و آن جهان دست يابند. با اين نگرش است كه خداوند اجازه هر كاري به مومن داده است ، جز آن كه تن به ذلّت دهد، چنان كه «ابوبصير» از امام صادق (ع) روايت كرده است كه فرمود: «إن ّ الله تبارك و تعالي فَوَّض َ إلَي الْمؤمن كل َّ شي ءٍ إلاّ إذْلال َ نَفْسِه ِ؛ خداي تبارك و تعالي همه چيز را به مؤمن واگذار كرده جز آن كه خود را ذليل كند.»