در شروع اين بخش سخن را تبرك مي كنيم به كلام گهر بار مولاي متقيان حضرت علي (ع) كه در اهميّت و جايگاه امر به معروف و نهي از منكر، مي فرمايند:

«قوام الشّريعة الامر بالمعروف و النّهي عن المنكر»؛ قوام و پايداري دين به امربه معروف و نهي از منكر است .

دين مجموعه اي است از قوانين و احكام كه سعادت و رستگاري انسان را در عرصه هاي زندگي فردي ، اجتماعي ، سياسي ، اخلاقي و اقتصادي تضمين مي كند و او را در نيل به رشد و تكامل در ابعاد مختلف مساعدت مي كند و راه هاي مقابله با موانع و آفات و زيان هايي را كه تهديدكننده زيست سالم مادي و معنوي است ، صاف و هموار مي نمايد.

احكام و قوانين سعادت آفرين و زندگي ساز ديني ، اوضاع مساعدي را مي طلبند تا به ظهور و عمل رسند. تا اين اوضاع مطلوب تأمين نگردد، تعاليم و قوانين دين در ميان كتاب ها باقي مي ماند و راه هاي رشد و سعادت انسان در ابعاد و شئون مادي و معنوي مسدود و نامساعد مي گردد.

راه بقا و تداوم و به دنبال آن اجراي احكام و قوانين اسلام با تبليغ و ترويج تعاليم ديني ، و مقابله با موانع رشد و گسترش آن هموار مي شود. اين همان شرايط و بستر مناسبي است كه در آن تفكر ديني رونق مي گيرد و احكام و قوانين الهي در عرصه هاي گوناگون تجلّي مي يابد.

اين شرايط و بستر مناسب فقط در پرتو تحقق امر به معروف و نهي از منكر پديدمي آيد و چنانچه تلاش و كوشش در مسير تحقق اين فريضه الهي صورت نپذيرد، احكام و قوانين ديني تبليغ و ترويج نمي گردند و در چنين اوضاعي قوام و پايداري دين آسيب مي بيند و ارزش هاي الهي رنگ مي بازند و به تعطيلي مي گرايند.

كلام ارزش مند ديگري درباره نقش و اهميت و جايگاه امر به معروف و نهي ازمنكر از اميرمؤمنان حضرت علي (ع) آمده ، كه فرمود:

«تمام كارهاي نيك و جهاد در راه خدا، در برابر امر به معروف و نهي از منكر،هم چون قطره اي است در مقابل درياي پهناور.»

در اين روايت در كنار كارهاي مختلفي كه پاكي و نيكي و ارزش مند بودن بر آنها مترتّب است ، جهاد در راه خدا نيز بيان مي شود و اين به آن علت است كه جهاد درخشش و اهميّت خاصي دارد و آثار و بركاتي كه مي آفريند بسيار حياتي است . درخشش جهاد به حدّي است كه در آيات قرآن و سخنان ائمه دين : جايگاه خاصي را به خود اختصاص داده است و حجم جالب توجهي از آيات و روايات ، به توجّه ، تبليغ ، ترويج و ارزش گذاري درباره آن پرداخته اند.

طبيعي است كه جهاد در راه خدا جزء كارهاي نيك و از مهم ترين آن ها محسوب مي شود و اين كه حضرت علي (ع) پس از مطرح كردن تمام كارهاي نيك عبادت و جهاد در راه خدا را نيز ضميمه كرده ، اين واقعيّت را القاء مي نمايد كه در اين گستره ، جهاد نيز كه اصلي حياتي و نقش آفرين است حضور دارد، تا اهل ايمان دريابند كه وقتي تمام كارهاي نيك با امر به معروف و نهي از منكر مقايسه مي شود، جهاد نيز كه بسيار مهم و زير بنايي است نيز در اين مجموعه جاي دارد.

عنصر امر به معروف و نهي از منكر را آن گونه كه هست ، بايد مهدي (عج ) گونه نگريست و اين امر تحقق نمي يابد مگر اين كه ديدگاه هاي سطحي و نامتناسب باحقيقت اين فريضه الهي را رها سازيم و به تعابير و تمثيل و تشبيه هايي كه بر اثر فرهنگ و معارف اسلامي درباره جايگاه ، اهميت و نقش حياتي و زيربنايي اين اصل و قانون بزرگ آمده است ژرف نگري و تعمق روا داريم تا به سرچشمه زلال حقيقت رهنمون گرديم .

سند ديگري درباره اهميت خاص فريضه و اصل امر به معروف و نهي از منكر ازحضرت امام محمّد باقر (ع) داريم كه :

«واي به حال گروهي كه با امر به معروف و نهي از منكر دين داري نمي كنند.»

در اين روايت امر به معروف و نهي از منكر، مهم ترين نمود و جلوه دين داري محسوب گرديده است ؛ يعني كساني را مي توان دين باور و معتقد و عامل به دستورالعمل هاي ديني دانست كه در عمل به فريضه امر به معروف و نهي از منكر از تقيّدو تعهد لازم برخوردار باشند و به غفلت از كنار آن نگذرند و در كنش و رفتار اجتماعي آنان به وضوح ، اين اصل و قانون الهي ظهور و تجلّي يابد.

به ديگر سخن ، ظهور ديانت را بايد در كساني به روشني ديد، كه به اين فريضه عمل كنند. زيرا آنان كه به اين وظيفه الهي عمل مي نمايند، اوّلاً خود به آنچه مي گويند،متّصف هستند و قبل از اين كه از ارزش ها نيكي ها و اعمال صالح سخن به ميان آورند و ديگران را دعوت به انجام آن ها نمايند، خود عامل و فاعل هستند و از هر چه كه نهي مي كنند و باز مي دارند، خود فاصله مي گيرند و بدين ترتيب دين داري را به معناي دوري ازگفتار و كردار ناصواب و عملكردهاي زشت و خلاف عقل ، و پاي بندي به واجبات ودستورالعمل هاي الهي در حركات و سكنات خود به ظهور مي رسانند.

ثانياً، با توجه به نقش ويژه اي كه جايگاه امر به معروف و نهي از منكر در قوام دين و دين باوري دارد، آنان با عمل به چنين اصل و قانوني دين داري را تداوم مي بخشند و با امر به معروف و نهي از منكر به طور عملي و عيني موجب گسترش تعاليم اسلام در جامعه مي گردند. بنابراين ، كساني كه امر به معروف و نهي از منكر مي نمايند، به زيباترين وجه دين داري مي كنند و به وظيفه و تكليف خويش در برابر حضرت حق به نيكي عمل مي نمايند، و طبيعي است آنان كه اين تكليف و مسئوليت را رها مي كنند و از انجام دقيق و صحيح آن امتناع مي ورزند، دين دار واقعي نيستند و نمي توان آنان را بندگاني شايسته ومقيّد و متعهد در برابر دين و دستورالعمل هاي ديني به شمار آورد.

اگر چه ، سخن ائمه دين (ع) درباره نقش و اهميت امر به معروف و نهي از منكر بسيار فراوان است ، و با توجه به آنچه از نظر گذشت ، به نيكي به سخن حضرت اباعبدالله الحسين (ع) كه عمل به وظيفه امر به معروف و نهي از منكر را زمينه ساز عمل به ديگر تكاليف ديني مي داند، و نيز به اين حقيقت اشاره مي كند كه از بركت امر به معروف فرايض دشوار و احكام سنگين به بهانه دشواري و سنگيني از شانه نمي افتند، و در پرتو نهي ازمنكر، لذت هاي حرام و معاصي ِ شيرين ، لذت و حلاوت نمي آفرينند و زشتي و قبح خود را پنهان نتوانند نمود، واقف و آشنا مي گرديم و اين قسمت از خطبه شريف پيشواي بزرگ شهادت را درباره نقش حياتي امر به معروف و نهي از منكر در احياي دين و تداوم و استمرار ارزش هاي الهي و دستورهاي قوانين اسلامي در جامعه ، با بينش و بصيرت لازم در مي يابيم .