در بررسي و تحليل عوامل و انگيزه هاي قيام كربلا به منظور دست يابي به علت نخستين و بنيادين ، به عامل و انگيزه شاخص و مهمي به نام «امر به معروف و نهي ازمنكر» برمي خوريم .

سيد الشهدا حسين بن علي (ع) در وصيت نامه خويش ، بر اين عامل تام و انگيزه والا تاكيد مي ورزد و هدف اصلي خود را از مخالفت با دستگاه خلافت مبتذل يزيد، امر به معروف و نهي از منكر و مقابله با ظلم و جور و فساد و خيانت و بدعت ها و انحراف هايي كه از همه سو، جامعه اسلامي را به محاصره درآورده و مردم را از راه روشن و صائب دين به بي راهه هاي فسق و گمراهي راه نمون مي كردند، معرفي مي نمايد.

امر به معروف و نهي از منكر در نهضت حسيني علت العلل قيام مقدس كربلاست و اين به دليل جايگاه رفيع اين عنصر در حركت تاريخي امام حسين (ع) و نقش بنيادين آن در به ثمر نشستن آن جهاد مقدس است .

لذا اهميّت و جايگاه امر به معروف و نهي از منكر را از منظر اميرالمؤمنين حضرت علي (ع) ابو جحيفه كه از نيكان اصحاب امام (ع)، دوست و مورد اطمينان او بود از حضرت امير (ع) روايت نموده كه آن حضرت درباره امر به معروف و نهي از منكر چنين فرمود:

«اوّل چيزي كه از آن مغلوب مي گرديد و شكست مي خوريد (بر اثر بدبختي و دور ماندن از رحمت الهي از شما گرفته مي شود)، جهاد، (زد و خورد) با دستهايتان است (كه با كفار و مشركان نمي جنگيد و حدود خدا را بر فاسقان و ستمكاران و گناهكاران اجرا نمي نمائيد و آنان را تعزير و تأديب نمي كنيد). پس از آن جهاد با زبان هايتان است (كه معاصي و زشتي ها را مي بينيد و مي شنويد و نديده و نشنيده مي انگاريد). پس از آن جهاد با دل هايتان است (كه با ستم كاران و بدكاران سود رسان دوستي و احترام نموده و با پرهيزگاران و نيكان تهي دست بي اعتنايي كرده ، دوري مي گزينيد). پس كسي كه به دل كار شايسته را نشناخت و ناشايسته را انكار ننمود (و نيكوكاران را دوست نداشته و بدكاران را دشمن ندانسته كه اين كار در باب امر به معروف و نهي از منكر اقل ّ واجب است )، وارونه گشته و سرش پايين و پايش بالا خواهد شد. (در دنيا آسايش نداشته ، سرگردان مي شود و در آخرت نيك بختي را از دست داده به كيفر هميشگي گرفتار مي گردد).»