در مورد حدّ زمين كربلا از جهت شفا بودن و بركت داشتن و به تعبير جامع آنچه تربت محسوب مي شود، روايتهاي مختلفي رسيده است. اين روايتها به استثناي دو روايت كه در آخر ذكر مي شود، همه از امام صادق عليه السلام نقل شده است:

1. «نزد سر مبارك امام حسين عليه السلام تربت سرخي است كه شفاي هر دردي است» [1] .

2. «موضع قبر امام حسين عليه السلام يكي از باغهاي بهشتي است» [2] .

3. «محل قبر امام حسين عليه السلام به اندازه ي بيست ذراع [3] در بيست ذراع، يكي از باغهاي بهشتي است» [4] .

4. «براي موضع قبر امام حسين عليه السلام حرمت شناخته شده اي است، كه هركس حرمت آن را بشناسد و به آن پناه برد او را پناه دهند»، راوي


گفت: آن محل را براي من بيان فرمائيد. فرمود: «از جايي كه الآن قبر حضرت است بيست و پنج ذراع از طرف سر و به همين اندازه از طرف پاها و همچنين پشت سر و از طرف مقابل صورت مبارك آن حضرت حساب كن» [5] .

5. «از خاك قبر امام حسين عليه السلام تا فاصله ي هفتاد ذراع برداشته مي شود» [6] .

6. «از خاك قبر امام حسين عليه السلام تا فاصله ي هفتاد باع [7] در هفتاد باع برداشته مي شود» [8] .

7. «خاك قبر امام حسين عليه السلام شفاست، گرچه به فاصله ي يك ميل [9] از قبر برداشته شود» [10] .

8. «حرم امام حسين عليه السلام يك فرسخ در يك فرسخ [11] است از چهار طرف قبر مطهر» [12] .


و همين روايت به اين نحو هم نقل شده است: «حرم آن حضرت يك فرسخ در يك فرسخ در يك فرسخ در يك فرسخ است» [13] .

9. «حرم امام حسين عليه السلام زميني است كه به فاصله ي چهار ميل در چهار ميل آن را خريدند. اين زمين مباح است براي فرزندان و مواليان آن حضرت و حرام است بر مخالفان آنها، و در اين قسمت بركت هست» [14] .

10. «استشفا مي شود به خاك كربلا تا فاصله ي چهار ميلي قبر امام حسين عليه السلام» [15] .

11. «تربت از قبر امام حسين عليه السلام تا فاصله ي ده ميل است» [16] .

12. «حرم امام حسين عليه السلام پنج فرسخ از چهار طرف قبر آن حضرت است» [17] .

13 و 14. در برخي از كتب فقهي مرسلاً نقل شده كه «مراد از تربت امام حسين عليه السلام خاك اطراف قبر آن حضرت تا چهار فرسخ و بنابر روايت ديگر تا هشت فرسخ است» [18] .


محدث كبير علامه ي مجلسي پس از نقل بعضي از اين روايتها مي فرمايد: شيخ طوسي، و عالمان پس از او در كيفيت جمع بين اين روايتها فرموده اند: «تا آخرين حدّي كه در روايتها وارد شده است خوردنش جايز است، ولي هرچه به قبر نزديكتر باشد فضيلت آن بيشتر است».

سپس مي فرمايد: احتياط در مورد خوردن (نه بقيه ي موارد تبرك و سجده و...) اين است كه از يك ميل بلكه هفتاد ذراع تجاوز نكند، بلكه در اين قسمت هم باز هرچه به قبر نزديكتر باشد هم مطابق احتياط و هم افضل است.

سپس از محقق اردبيلي چنين نقل مي كند: «هر چه لفظ تربت امام حسين عليه السلام بر او صدق كند خوردنش جايز است، و موضوع حكم در بعضي از روايتها گرچه خاك قبر است، ولي روشن است كه چنين چيزي هميشه ممكن نيست [19] .

در اين زمينه آراي متفاوت ديگري نيز بين دانشمندان فقه و حديث وجود دارد، كه نقل همه ي آنها از بحث ما خارج است [20] .