چنانچه پيشتر اشاره كرديم نتيجه گرفتن از استعمال تربت مشروط به شرايطي است كه لازم است رعايت شود:

1. از شيعيان و دوستان اهل بيت عليهم السلام باشد

امام صادق عليه السلام فرمود: «تربت امام حسين عليه السلام، مشك مباركي است كه اگر شيعيان ما آن را تناول كنند براي آنها شفاي هر دردي است، و اگر دشمن ما از آن استفاده كند مانند پيه گداخته و ذوب شود» [1] .

امام كاظم عليه السلام فرمود: «بيماري كه مؤمن بوده، حق و حرمت امام حسين عليه السلام را بشناسد و ولايت آن گرامي را گردن نهد، اگر به اندازه ي يك سر انگشت از خاك قبر آن حضرت استفاده كند، داروي درد او خواهد بود» [2] .

و نيز فرمود: «خداي تعالي تربت جدّم امام حسين عليه السلام را براي


شيعيان و دوستان ما شفا قرار داده است» [3] .

ذكر اين نكته ضروري است كه در بعضي موارد لطف عام آن حضرت شامل حال كساني كه فاقد اين شرط بوده اند نيز شده و باعث هدايت آنها به مذهب شيعه و پيروي از مكتب اهل بيت عليهم السلام گرديده است كه نمونه اي از آن را در بخش حكايات ذكر مي كنيم. [4] .

2. اعتقاد به شفا بخشي تربت داشته باشد

عبدالله بن ابي يعفور از خواص اصحاب امام صادق عليه السلام مي گويد:

«از آن حضرت سؤال كردم چرا بعضي از استعمال تربت نتيجه اي نمي گيرند؟ در جواب فرمود: نه، قسم به خداي يگانه هر كس كه معتقد باشد خداوند به واسطه ي تربت او را شفا مي دهد، قطعاً از استعمال تربت نتيجه خواهد گرفت» [5] .

در ضمن روايت ديگري، آن حضرت يكي از موانع شفا يافتن با تربت را چنين بيان مي كنند: «كسي كه با آن معالجه مي كند و شفا نمي يابد لابد يقينش كم است، و گرنه اگر كسي يقين داشته باشد كه تربت شفابخش است هرگاه استفاده كند برايش كافي است به اذن خداي عزوجل، و احتياج به دواي ديگري نخواهد داشت» [6] .


3. قصد استشفا داشته باشد، نه ميل نفساني

امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كس خاك قبر امام حسين عليه السلام را بدون قصد استشفا تناول كند مانند اين است كه از گوشت ما خورده است» [7] .

و در روايت ديگري پس از بيان حرمت خوردن خاك فرمود: «تنها خوردن تربت قبر امام حسين عليه السلام جايز است كه شفاي هر دردي است، ولي اگر كسي آن را از روي ميل نفساني بخورد براي او شفا حاصل نمي شود» [8] .

4 و 5. احترام به تربت و مُهر كردن آن

ابوحمزه ي ثمالي گويد: «خدمت امام صادق عليه السلام عرض كردم: فدايت شوم! مي بينم شيعيان از تربت حضرت سيدالشهدا عليه السلام براي معالجه استفاده مي كنند، آيا واقعاً تربت شفاست؟

حضرت در جواب فرمود: آري اگر تا فاصله ي چهار ميل از قبر هم تربت را برداري شفاست... اما اين كه براي بعضي شفا حاصل نمي شود به اين جهت است كه گاهي از ظروفي كه تربت را در آن گذاشته اند چيزي با آن مخلوط مي شود، يا آنهايي كه استعمال مي كنند يقين و اعتقادشان كم است. يا اين كه (به جهت عدم رعايت مُهر نمودن آن) جنيان كافر و شياطين به خاطر حسدي كه بر بني آدم دارند خود را به آن مي مالند و عمده ي طيب و خوبي (و آثار و خواص) تربت بدين واسطه از


بين مي رود. از اين جهت كه ملائكه در حرم مقدس حضرت هستند

و شياطين و جنيان كافر قدرت بر داخل شدن ندارند، ولي تعداد زيادي از آنها بيرون حرم منتظرند و با اين كه صاحب تربت آن را در دست دارد، آنها آثار آن را از بين مي برند.

هر چيز (جانداري) اين تربت را مي بويد. (و باعث از بين رفتن فوايد و منافع آن مي شود). اگر تربت از اين آفات سالم بماند، هر كس آن را استفاده كند همان لحظه بهبودي برايش حاصل مي شود.

پس هرگاه تربت را برمي داري كتمان كن (و آن را بپوشان)، و بسيار بر آن ذكر خدا بگو.

گذشته از اين، به من خبر رسيده است: بعضي از آنهايي كه تربت را برمي دارند آن را كوچك شمرده و حرمت آن را نگه نمي دارند، تا جايي كه آن را در كيسه اي كه مخصوص علف حيوانات است يا ظرف غذا يا پارچه اي كه پس از غذا دستها را با آن پاك مي كنند يا خُرجين چهارپايان مي گذارند! چگونه انتظار دارند با بي احترامي به تربت از آن شفا حاصل كنند؟!

آري، دلي كه يقين در او نباشد و استخفاف به آنچه موجب صلاح اوست نيز از او صادر شود، از كارش نتيجه اي نخواهد گرفت» [9] .

امام باقر عليه السلام فرمود: «كسي كه تربت را از حرم برداشته و بيرون مي رود،اگر آن را پنهان نكند در بين راه به جنّياني كه داراي عاهتي باشند يا حيوانات و جانداران ديگر كه آفتي داشته باشند، گذر نموده و آنها آن


را بوييده و بركت آن را زايل مي كنند و منفعت آن شامل حال آنها مي شود. چنين تربتي موجب شفا نخواهد بود».

در ادامه ي سخن، حضرت امر به كتمان تربت و احترام كردن آن فرموده و تأكيد نمود كه استخفاف تربت مانند گذاشتن در خرجين و چيزهاي كثيف و در لباس گذاشتن مانع از تأثير آن خواهد بود [10] .

مرحوم شيخ كليني، نقل كرده است: «مُهر كردن تربت امام حسين عليه السلام به اين است كه سوره ي مباركه قدر بر آن خوانده شود» [11] .

6. بيشتر از اندازه ي يك نخود استفاده نكند

شخصي از امام صادق عليه السلام پرسيد: من از شما شنيدم كه فرموديد:

«تربت امام حسين عليه السلام از ادويه ي مفرده [12] است و هيچ بيماريي نيست مگر اين كه تربت آن را به كلي برطرف مي كند»؟

حضرت فرمود: «آري، من چنين گفتم، مقصودت از اين سؤال چيست.»؟

عرض كرد: من از آن استفاده كردم، ولي نتيجه اي نگرفتم. حضرت فرمود: البته براي استفاده از آن دعايي است كه بدون آن سودي ندهد. [13] .


پيش از هر چيز آن را بوسيده و بر ديده ي خود مي گذاري، بيش از مقدار يك نخود هم نبايد استفاده كني. چنانچه كسي بيش از اين مقدار بخورد، مثل اين است كه از گوشت و خون ما خورده است» [14] .

7. از محدوده ي خاصّي- كه بعداً خواهد آمد- تربت را برداشته باشند

8. پيش از مصرف بقيه داروها، از تربت استفاده كند

امام صادق عليه السلام فرمود: «هر كسي كه بيمار شود و ابتدا به تربت مداوا كند، خداي تعالي او را از آن بيماري شفا عنايت نمايد، مگر اين كه مرگش رسيده باشد» [15] .

البته اين روايت را مرحوم شيخ مفيد چنين نقل كرده است: «مَن أصابَتْه علةٌ فتداوي من طينِ قبرِ الحسين عليه السلام شفاه الله من تلك العّلةِ إلاّ أن تكونَ علّة السام» [16] .

كه به جاي «فبدا» كه در روايت كامل الزيارات بود، ايشان «فتداوي» نقل كرده است، و بنابر نقل مفيد مراعات اين شرط لازم نيست.

بلكه برخي از روايتها دلالت دارد بر اين كه لازم نيست پيش از ساير داروها باشد، و اگر داروهاي زيادي هم استفاده كرده باشد باز استشفا به تربت نتيجه بخش است [17] .