اين گفتار را با تحليل اجمالي يكي از جريانهايي كه در تاريخ حيات ديني اسلام به اسم احياي دين، اما براساس نوعي انحراف از ايمان ديني، پديد آمده است به پايان مي بريم:

وهابيت خود را وامدار انديشه هاي سلفي متاخر، مانند ابن تيميه و ابن قيم، مي داند. در اين تحليل اجمالي نشان خواهيم داد كه شعار سلفي در آنچه به اصطلاح آنها احياي دين تلقي مي شود، همان شعار خوارج است و خوارج، انحرافي در ايمان ديني را باعث شده اند.

در مباحث پيشين گفته شد: خوارج در تعريف دين، عمل را به منزله ركن اساسي اخذ كردند. آنها ارتكاب كبائر را مهمترين آسيب در حيات ديني اسلام انگاشتند و با شعار «ان الحكم الا لله» به پيراستن طاعتهاي غير خدايي برخاستند. مهمترين مشكل خوارج در اين مقام، تمايز مصداقي است كه به آن اشاره خواهد شد. سلفيه متاخر نيز در تعريف ايمان بر عمل تأكيد كردند و هر گونه ارتكاب معصيت را شرك و كفر انگاشتند. وهابيت نيز همين راه را انتخاب كردند و آن را به منزله ي احياي دين تلقي كردند.

براي تحليل هويت احياگري اين سه فرقه (خوارج، سلفيه و وهابيت) شيوه ي آنها را مورد تأمل قرار مي دهيم.شيوه ي واحد آنها در رسيدن به هدف، تكفير است. البته تكفير نزد متكلماني كه از ايمان تصوير شناختاري دارند نيز مطرح است لكن آنها تكفير را در زمينه هاي شناختي و معرفتي به كار بسته اند. اما اين سه فرقه تكفير را در زمينه هاي رفتاري مطرح مي كنند. تحليل روش تكفير نزد اين سه فرقه، ميزان وفاداري آنها را به ايمان ديني نشان مي دهد.