تحولات پرشتاب فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات، در دهه هاي اخير، هر روز، پرسش هاي تازه اي را فراروي جوامع قرار داده است. برخي از اين پرسش ها از روي كنجكاوي و بعضي نيز با اهداف و انگيزه هاي تغيير در باورهاي اعتقادي، مطرح مي شود كه بي ترديد، پاسخ به آنها ضرورتي است كه امروزه اهميت آن بيش از پيش آشكار شده است. از جمله ي اين پرسش ها، شبهه هايي است كه درباره ي سنت و مراسم پسنديده ي عزاداري، در جامعه ي ما مطرح مي شود.

برخي با تمسك به آيات قرآني (از جمله، آيه ي 156 سوره ي بقره) مدعي شده اند كه نه تنها دليلي از متن دين، براي عزاداري وجود ندارد، بلكه برگزاري اين مراسم، مخالف قضا و قدر الهي بوده، جامعه را از شادي و نشاط دور مي سازد و موجب گسترش افسردگي در آن مي شود.

نوشته ي حاضر، با بهره گيري از دانش روان شناسي، به تجزيه و تحليل واقع گرايانه از عزاداري مي پردازد تا شبهه ي ياد شده را از ديدگاه اين دانش، ارزيابي كند؛ هم چنين درصدد اثبات اين فرضيه است كه نه تنها عزاداري، مخالف با قرآن و تعاليم ديني نيست، بلكه مطابق سنت و سيره ي معصومان عليهم السلام است و از ديدگاه روان شناسانه، يكي از هنجارهاي بسيار مناسب يك جامعه ي مطلوب انساني است.

در پايان، توضيح اين نكته ضروري است كه با توجه به فرصت كم و بي سابقه بودن اين موضوع، در پژوهش هاي قرآني و نيز تأكيد بر شناخت دقيق و بهتر چگونگي تأثير مثبت عزاداري ديني، بر جوامع انساني، ناچار محقق محترم، پژوهش را از مقدمات بعيد آغاز كرده، در موارد مناسب، از استناد به آيات قرآني غافل نمانده است كه مي توان آن را آغاز خوبي براي ورود به مباحث قرآني تلقي كرد، اگرچه لازم است متخصصان فن، به مطالعات گسترده تري در اين باره بپردازند.

به هر حال، با توجه به اهميت مسئله و نيز ضرورت گشودن فصل هاي نو و تازه در پژوهش هاي قرآني، به اين اندازه از طرح بحث اكتفا مي شود تا در آينده اي نزديك، بستر گسترش تحقيقات دامنه دار، به وسيله ي محققان و قرآن پژوهان كشور فراهم شود.

مركز فرهنگ و معارف قرآن