طرفداران اين ديدگاه، احياي دين را در تأويل و تصرف در ظواهر الفاظ و تطبيق دين با علوم و مكاتب بشري معرفي كرده اند. شعار آنان اين بود كه در اسلام بايد دگرگونيهايي متناسب با تئوريهاي علمي روز پديد آيد و اصول و مباني اسلام بايد با علوم روز و مكاتب بشري تطبيق شود.

آنان اين تفكر را با تعبيرات و عنوانهاي مختلفي ابراز كرده اند نظير: پروتستانيسم اسلام، [1] پيرايشگري اسلام، [2] امتزاج اسلام با علوم فرنگ، [3] بهره ور كردن مذهب اسلام از جميع اختراعات جديد غربي، [4] مدرنيزه كردن اسلام، [5] اصلاح دين [6] و...

اين نوشتار، گنجايش طرح و بررسي همه اقطار اين جريان فكري را ندارد، لذا به گونه اي مختصر اقطار تعدادي از آنان را مورد توجه قرار مي دهيم:

[1] انديشه‏هاي ميرزا، فريدون آدميت، ج 221 / 1، تهران، چاپ اول.

[2] همان، ج 64 / 1.

[3] انديشه ترقي و حکومت قانوني، ج 45 / 2، تهران، چاپ دوم.

[4] «يک کلمه» ميرزا يوسف خان به نقل از کتاب «شهيد مطهري افشاگر توطئه» / 162.

[5] «مسالک المحسنين» عبدالرحيم طالبوف / 26 - تهران، انتشارات شبگير.

[6] کليد فهم قرآن، سنگلجي، تهران، چاپخانه مجلس.