خويش مادرش حسن مثني بن الحسن عليهماالسلام بود. چون امام حسين عليه السلام و اهل بيت آن حضرت را اسير كردند حسن نيز دستگير شد. اسماء بن خارجه ي


فزاري او را از ميان اسيران اهل بيت بيرون آورد و گفت به خدا قسم نمي گذارم كه به اين فرزند بدي و سختي برسد. عمر سعد نيز امر كرد كه حسن را به او واگذاريد و اين سخن از بهر آن گفت كه مادر حسن مثني، «خوله» از قبيله ي فزاره بود چنانچه اسماء بن خارجه نيز «فزاري» و از قبيله ي خوله بود.

«اسماء بن خارجه» و «زائدة بن قدامه ثقفي» كه از عمو زادگان مختار بودند به ملاقات مختار بن ابوعبيد ثقفي در زندان مي رفتند و پيامها و اخبار مختار را بيرون از زندان منعكس مي كردند.

اسماء بن خارجه از عاملين حادثه كربلا بود. وي در به شهادت رساندن مسلم بن عقيل دست داشت. در زمان قيام مختار متواري شد. مختار نيز خانه او و بستگانش را كه با او همكاري نموده بودند ويران ساخت.

اسماء بن خارجه از طايفه فزاري، كسي است كه در به شهادت رساندن مسلم بن عقيل دست داشت. مختار درباره ي او مي گفت: به خداي آسمان و زمين و نور و ظلمت سوگند كه آتش سرخ از آسمان بر خانه ي اسماء فرود آيد و خانه اش را خاكستر كند.

هنگامي كه اسماء سخنان مختار را شنيد، گفت: ابواسحاق، خوب قافيه بندي كرده، نه به خدا ديگر جاي ماندن نيست، و متواري شد و به سوي بيابانها رفت و به بستگانش پيوست. مختار دستور داد خانه ي او و پسر عموهاي وي كه هم فكر او بودند و او را پناه داده بودند منهدم كردند.