جاي فرود آمدن و استراحت كردن در طول مسافرت، خان، كاروانسرا، توقفگاه.درسفرهاي قديم، هر مرحله و بخشي را كه يك فرد يا كاروان در يك روز بصورت پياده م ي پيمود، «منزل » مي گفتند.اگر سفر سواره بود، مقداري كه به يك مرحله مي رسيدند و اسب را عوض مي كردند، منزل به حساب مي آمد، اين فاصله، گاهي سه فرسخ و گاهي پنج فرسخ بود.البته درباره فاصله دو منزل، نمي توان مسافت دقيقي تعيين كرد، ولي بطور متوسط، فاصله دو منزل چهار فرسخ بوده است. [1] .

بين مكه و كربلا هم منزلگاههايي بوده است كه امام حسين «ع » در آنها فرود آمده يا ازآنها گذشته و در برخي از آنها شب را به صبح آورده است.منزلها برخي مشهورتر است. امام حسين «ع » و كاروان وي در همه منزلهاي بين راه، بار نمي انداخت، بلكه اغلب دو منزل يكي بار مي افكند.منزلهاي بين مكه و كوفه به ترتيبي كه در «مناقب » آمده، چنين است: ذات عرق، حاجز، خزيميه، ثعلبيه، شقوق، شراف، نينوا، عذيب الهجانات، كربلا. [2] ترتيب ديگري در «معجم البلدان » آمده كه به اين صورت است: صفاح، ذات عرق، حاجز، خزيميه، زرود، ثعلبيه، شقوق، زباله، شراف، ذوحسم، بيضه، رهيمه، قادسيه، عذيب الهجانات، قصر بني مقاتل، نينوا، كربلا. [3] البته منزلگاههاي ديگري هم در متون تاريخي يادشده از قبيل اجاء، قطقطانه، بطن الرمه و جز اينها، كه براي توضيح بيشتر درباره هر يك از منازل ياد شده، به عنوان آن در اين فرهنگ مراجعه كنيد.

اجمالي از سير حوادث طول راه در اين منزلها از اين قرار است: سيد الشهدا «ع »، پس از خروج از مكه به سوي عراق، در منزلگاه ذات عرق در برخورد با بشر بن غالب، از اوضاع كوفه با خبر شد، در منزل حاجز و بطن الرمه، قيس بن مسهر صيداوي را همراه با نامه اي به سوي كوفيان فرستاد، در منزل زرود، با زهير بن قين ملاقات كرد و او را به پيوستن به خويش فرا خواند، در منزل ثعلبيه، از شهادت مسلم و هاني در كوفه آگاه شد.در منزل زباله، با فرستاده عمر سعد ديدار كرد، در منزل شراف، با سپاه حر برخورد نمود و خطبه خواند، در منزلگاه بيضه، با خطبه اي امويان را معرفي كرد و در منزل ذي حسم، در سخنراني خويش، بي وفايي و ناپايداري دنيا را ترسيم نمود.روز اول ماه محرم، در منزلگاه قصر بني مقاتل فرود آمد و پس از آن در سخني از شهادت خويش خبر داد و روز دوم محرم وارد سرزمين كربلا شد.

پس از شهادت امام «ع » و انتقال اسراي اهل بيت به كوفه، آنان را از كوفه به شام حركت دادند، پيمودن اين مسير طولاني روي شترهاي بي محمل و با بدرفتاري ماموران و نيز غل و زنجير بر گردن امام سجاد «ع » از مصائب اسراي خاندان پيامبر بود.اين مسافت نيز منزلگاههايي داشت كه اهل بيت «ع » از آنها عبور داده شدند تا به دمشق رسيدند، نام منازل كوفه تا دمشق از اين قرار است: تكريت، موصل، حران، دعوات، قنسرين، سيبور، حمص، بعلبك، حماة، حلب، نصيبين، عسقلان، دير قسيس و دير راهب.در يكي از منابع، خطسير اسرا از كوفه به شام اينچنين آمده است: كنار شط فرات، تكريت، وادي نخله، مرشاد، حران، نصيبين، موصل، حلب، دير نصراني، عسقلان، بعلبك، شام. [4] نام منازل ميان كوفه تاشام به اين صورت نيز نقل شده است: قادسيه، تكريت، موصل، تلعفر، دير عمروه، صليا، وادي نخله، ارمينا، لينا، كحيل، جهينه، نصيبين، دعوات، كفر طاب، سيپور، معرة النعمان، شيزر، حماة، بعلبك، عسقلان. [5] با پخش خبر شهادت امام حسين در كربلا در ميان اقوام و طوايف، عكس العملهاي گوناگون و اعتراض آميزي در مناطق مختلف نقل شده است. بويژه در منزلگاههاي كوفه تا شام، حتي ساكنان دهكده هاي مسيحي نشين گاهي با ورود نيزه داراني كه سرهاي شهدا را حمل مي كردند به آبادي يا قلعه خويش مخالفت مي كردند و راه نمي دادند. [6] .