فرزند امير المؤمنين «ع » و برادر سيد الشهدا «ع ».مادرش خوله، دختر جعفر بن قيس ملقب به حنفيه بود.وي از دلير مردان شيعه و در جنگ جمل علمدار سپاه علي «ع » بود.در جنگ نهروان هم حضور داشت. [1] در مدينه مي زيست.هنگامي كه سيد الشهدا «ع » پس از امتناع از بيعت با يزيد، قصد خروج از مدينه به سوي مكه را داشت، محمد حنفيه از كساني بود كه اصرار داشت ابا عبدالله «ع » نرود و پيشنهاد مي كرد دور از نيروهاي وابسته به حكومت باشد.امام نيز اصرار خويش را بر رفتن به مكه به او گفت و در وصيتنامه اي خطاب به محمد حنفيه، آن سخنان معروف خويش را (لم اخرج اشرا و لا بطرا...) نوشت. [2] در حادثه كربلا، همكاري نداشت.

دهخدا مي نويسد: «بعد از شهادت امير المؤمنين «ع » مانند ساير بني هاشم گوشه گير و منزوي بود.پس از يزيد، مختار بن ابي عبيده او را امام خواند و به نام او بر عراق مستولي گرديد.در سال 66 هجري عبدالله بن زبير كه خود مدعي خلافت بود، وي را به بيعت و متابعت خويش، اكراه مي كرد و او تن در نمي داد... فرقه كيسانيه او را امام خويش دانند و گويند به جبل رضوي زنده باشد.» [3] وي در سال 81 در ايام عبد الملك در مدينه از دنيا رفت و در بقيع به خاك سپرده شد. [4] .