نام يكي از شهرهاي مهم عراق، كه مركز هواداران اهل بيت «ع » و «مغرس شيعه » بوده است و علي «ع » آنجا را بعنوان پايگاه حكومت خويش قرار داد.شهري است با فضيلت كه احاديث متعددي در فضيلت آن نقل شده و طبق حديث امام صادق «ع »، حرم امام علي بن ابي طالب عليه السلام است و «طور سينين » در قرآن، به آن تفسير شده است. [1] اين شهر، درغرب نهر فرات بنا شده و بناي آن در زمان عمر بن خطاب و پس از فتح قادسيه به دست سعد بن ابي وقاص بود و در سالهاي بعد شكوفاتر شد.پيشتر به آن «كوفان » هم گفته مي شد.ريشه لغوي آن، به معناي گردآمدن است، چون بناي شهر دايره وار بوده، كوفه نام نهاده شد.كوفه به معناي شنزار سرخ هم آمده است. [2] .

اين شهر، پس از فتح سرزمين عراق به دست مسلمانان صدر اسلام، مركز و پايگاهي نظامي براي نيروهاي مسلمان شد تا از آنجا به سوي شرق حركت كنند و در طول تاريخ، موقعيت سياسي و نظامي ويژه اي يافت.به آن «كوفة الجند» هم مي گفتند.در نزديكي كوفه، «كربلا» محل زيست گروهي اندك بود كه به كار كشاورزي در منطقه نزديك به آب مي پرداختند. [3] .

پس از امتناع امام حسين «ع » از بيعت با يزيد و حركت به سوي مكه، سران شيعه در كوفه نامه هاي دعوت به امام نوشتند.حضرت، مسلم بن عقيل را به نمايندگي به كوفه فرستاد.كوفيان انقلابي با مسلم بيعت كردند ولي با آمدن ابن زياد، اوضاع عوض شد و نگذاشتند امام به كوفه برسد.كوفه آن روز، از بافت خاصي تركيب يافته بود و مردم آن يكدست نبودند.هم هواداران اهل بيت و علاقه مندان به علي «ع » و فرزندان او در كوفه مي زيستند، هم گروههايي كه تفكر خوارج را داشتند، يا هواداران بني اميه در كوفه بودند. روحيه فرصت طلبي، تبعيت از زور، زودباوري و تاثيرپذيري از شايعات و تبليغات، از ويژگيهاي ديگر جامعه كوفه بود.پولدارترين افراد هم كه نبض مالي شهر را در دست داشتند، همچون اشعث بن قيس، عمرو بن حريث، شبث بن ربعي از بازوان اصلي ابن زياد محسوب مي شدند. شهري با عناصر مختلف و ساكنان ناهمگون و ناهمدل و اغلب مهاجر به آن شهر تازه تاسيس، سبب شده بود كه ثبات سياسي نداشته باشد و همواره دستخوش امواج گردد.روح قبايلي و تعصبهاي طايفگي در اقوام ساكن كوفه شديد بود و ابن زياد، با تحت سلطه گرفتن بزرگان قبايل و عشاير، براحتي توانسته بود اوضاع شهر را در كنترل خويش در آورد.اين بود كه آن همه دعوت و بيعت، كارساز نشد و هزاران دست بيعتگر، در برابر طوفان «ابن زياد»، از هم گسيخت و حسين «ع » تنها ماند.

حادثه كربلا در نزديكي اين شهر اتفاق افتاد و سپاه يزيدي عموما از اين شهر براي جنگ با حسين «ع » آمدند.پس از عاشورا نيز، اسراي اهل بيت وارد اين شهر شدند و زينب كبري «ع » آنجا خطبه خواند و شادي كوفيان را به عزا مبدل ساخت.نهضت توابين به رهبري سليمان بن صرد و نيز قيام مختار در همين شهر به وقوع پيوست.مردم كوفه، همانگونه كه در ركاب علي «ع » در جنگ جمل و صفين شركت داشتند، همواره در فعاليتهاي ضد اموي حضور چشمگير داشتند. اين شهر در تاريخ اسلام، همواره دستخوش امواج سياسي، انقلابها، حوادث و آشوبها بوده است. حجر بن عدي، با اصحاب پاكبازش در كوفه قيام كرد و به شهادت رسيد.عمرو بن حمق خزاعي، در كوفه شهيد شد. ميثم تمار به دستور ابن زياد، در كوفه به دار آويخته شد.رشيد هجري نيز كه از ياران خالص علي «ع » بود، در آنجا به شهادت رسيد.جنايات و فجايع «حجاج بن يوسف ثقفي » و كشتارهايش از شيعيان آل علي در كوفه بود، كه كساني همچون قنبر، كميل، سعيد بن جبير و... به دست او به شهادت رسيدند.خروج زيد بن علي بن الحسين «ع » و شهادتش در «كناسه »، در اين شهر بود.قيامهاي سادات طباطبايي در نيمه قرن دوم هجري، قيام ابن طباطباي علوي، خروج ابي السرايا در زمان مامون، شورشهاي قرمطيان و... همه در اين شهر اتفاق افتاده است. قبر بزرگاني چون كميل، خباب بن ارت، اخنف بن قيس، سهل بن حنيف انصاري و بسياري ديگر در اين شهر است. [4] .

در اين شهر، «مسجد كوفه » از عظيمترين و مقدسترين مساجد و قطعه هاي روي زمين است.محل مسجد كوفه، بنا به روايات، خانه آدم و نوح، مصلاي ابراهيم و مصلاي حضرت مهدي «ع » و محل عصاي موسي و شجره يقطين و خاتم سليمان است و جايي است كه كشتي نوح از آنجا جريان يافته و قبور انبياء و مرسلين و اوصياء است و در مسجد كوفه، «دكة القضاء»، محل قضاوتهاي امير المؤمنين قرار دارد.امام صادق «ع » درباره آن فرموده است: «... تربة تحبنا و نحبه، اللهم ارم من رماها و عاد من عاداها» [5] كوفه تربتي است كه ما را دوست دارد، ما نيز آن را دوست داريم، خدايا هر كه سوء قصد به آن كند به تيربلايش بزن و هر كه با آن دشمني كند، دشمنش باش.