تاثيري كه حادثه كربلا و قيام حسين بن علي «ع » بر انديشه مردم جهان، حتي غير مسلمانان داشته، بسيار است.عظمت قيام و اوج فداكاري و ويژگيهاي ديگر امام و يارانش سبب شده كه اظهار نظرهاي بسياري درباره اين نهضت و حماسه آفرينان عاشورا داشته باشند.نقل سخنان همه آن كسان كتاب قطوري مي شود.بويژه كه برخي از نويسندگان غير مسلمان مستقلا كتاب درباره اين حادثه نوشته اند.در اينجا تنها تعدادي اندك از اين نظرها (از مسلمانان و غير مسلمانان) آورده مي شود: [1] .

مهاتما گاندي (رهبر استقلال هند): من زندگي امام حسين، آن شهيد بزرگ اسلام را بدقت خوانده ام و توجه كافي به صفحات كربلا نموده ام و بر من روشن شده است كه اگر هندوستان بخواهد يك كشور پيروز گردد، بايستي از سرمشق امام حسين پيروي كند.

محمد علي جناح (قاعد اعظم پاكستان): هيچ نمونه اي از شجاعت، بهتر از آنكه امام حسين از لحاظ فداكاري و تهور نشان داد در عالم پيدا نمي شود.به عقيده من تمام مسلمين بايد از سرمشق اين شهيدي كه خود را در سرزمين عراق قربان كرد پيروي نمايند.

چارلز ديكنز (نويسنده معروف انگليسي): اگر منظور امام حسين جنگ در راه خواسته هاي دنيايي بود، من نمي فهمم چرا خواهران و زنان و اطفالش به همراه او بودند؟ پس عقل چنين حكم مي نمايد كه او فقط بخاطر اسلام، فداكاري خويش راانجام داد.

توماس كارلايل (فيلسوف و مورخ انگليسي): بهترين درسي كه از تراژدي كربلا مي گيريم، اينست كه حسين و يارانش ايمان استوار به خدا داشتند.آنها با عمل خود روشن كردند كه تفوق عددي در جايي كه حق با باطل روبرو مي شود اهميت ندارد و پيروزي حسين با وجود اقليتي كه داشت، باعث شگفتي من است.

ادوارد براون (مستشرق معروف انگليسي): آيا قلبي پيدا مي شود كه وقتي درباره كربلاسخن مي شنود، آغشته با حزن و الم نگردد؟حتي غير مسلمانان نيز نمي توانند پاكي روحي را كه در اين جنگ اسلامي در تحت لواي آن انجام گرفت انكار كنند.

فردريك جمس: درس امام حسين و هر قهرمان شهيد ديگري اين است كه در دنيا اصول ابدي عدالت و ترحم و محبت وجود دارد كه تغيير ناپذيرند و همچنين مي رساند كه هر گاه كسي براي اين صفات مقاومت كند و بشر در راه آن پافشاري نمايد، آن اصول هميشه در دنيا باقي و پايدار خواهد ماند.

ل.م.بويد: در طي قرون، افراد بشر هميشه جرات و پردلي و عظمت روح، بزرگي قلب و شهامت رواني را دوست داشته اند و در همينهاست كه آزادي و عدالت هرگز به نيروي ظلم و فساد تسليم نمي شود.اين بود شهامت و اين بود عظمت امام حسين.و من مسرورم كه با كساني كه اين فداكاري عظيم را از جان و دل ثنا مي گويند شركت كرده ام، هر چند كه 1300 سال از تاريخ آن گذشته است.

واشنگتن ايروينگ (مورخ مشهور آمريكايي): براي امام حسين «ع » ممكن بود كه زندگي خود را با تسليم شدن اراده يزيد نجات بخشد، ليكن مسؤوليت پيشوا و نهضت بخش اسلام اجازه نمي داد كه او يزيد را بعنوان خلافت بشناسد.او بزودي خود را براي قبول هر ناراحتي و فشاري به منظور رها ساختن اسلام از چنگال بني اميه آماده ساخت.در زير آفتاب سوزان سرزمين خشك و در روي ريگهاي تفتيده عربستان،. [2] روح حسين فنا ناپذير است.اي پهلوان و اي نمونه شجاعت و اي شهسوار من، اي حسين!

توماس ماساريك: گر چه كشيشان ما هم از ذكر مصائب حضرت مسيح مردم را متاثر مي سازند، ولي آن شور و هيجاني كه در پيروان حسين «ع » يافت مي شود در پيروان مسيح يافت نخواهد شد و گويا سبب اين باشد كه مصائب مسيح در برابر مصائب حسين «ع » مانند پر كاهي است در مقابل يك كوه عظيم پيكر.

موريس دوكبري: در مجالس عزاداري حسين گفته مي شود كه حسين، براي حفظ شرف و ناموس مردم و بزرگي مقام و مرتبه اسلام، از جان و مال و فرزند گذشت وزير بار استعمار و ماجراجويي يزيد نرفت.پس بياييد ما هم شيوه او را سرمشق قرار داده، از زيردستي استعمارگران خلاصي يابيم و مرگ با عزت را بر زندگي باذلت ترجيح دهيم.

ماربين آلماني (خاور شناس): حسين «ع » با قرباني كردن عزيزترين افراد خود و با اثبات مظلوميت و حقانيت خود، به دنيا درس فداكاري و جانبازي آموخت و نام اسلام و اسلاميان را در تاريخ ثبت و در عالم بلند آوازه ساخت.اين سرباز رشيد عالم اسلام به مردم دنيا نشان داد كه ظلم و بيداد و ستمگري پايدار نيست و بناي ستم هر چه ظاهرا عظيم و استوار باشد، در برابر حق و حقيقت چون پر كاهي بر باد خواهد رفت.

بنت الشاطي: زينب، خواهر حسين بن علي «ع » لذت پيروزي را در كام ابن زياد و بني اميه خراب كرد و در جام پيروزي آنان قطرات زهر ريخت، در همه حوادث سياسي پس از عاشورا، همچون قيام مختار و عبدالله بن زبير و سقوط دولت امويان و برپايي حكومت عباسيان و ريشه دواندن مذهب تشيع، زينب قهرمان كربلا نقش برانگيزنده داشت.

لياقت علي خان (نخستين نخست وزير پاكستان): اين روز محرم، براي مسلمانان سراسرجهان معني بزرگي دارد.در اين روز، يكي از حزن آورترين و تراژديك ترين وقايع اسلام اتفاق افتاد، شهادت حضرت امام حسين «ع » در عين حزن، نشانه فتح نهايي روح واقعي اسلامي بود، زيرا تسليم كامل به اراده الهي به شمار مي رفت.اين درس به ما مي آموزد كه مشكلات و خطرها هر چه باشد، نبايستي ما پروا كنيم و از راه حق و عدالت منحرف شويم.

جرج جرداق (دانشمند و اديب مسيحي): وقتي يزيد، مردم را تشويق به قتل حسين و مامور به خونريزي مي كرد، آنها مي گفتند: «چه مبلغ مي دهي؟» اما انصار حسين به او گفتند: ما با تو هستيم.اگر هفتاد بار كشته شويم، باز مي خواهيم در ركابت جنگ كنيم و كشته شويم.

عباس محمود عقاد (نويسنده و اديب مصري): جنبش حسين، يكي از بي نظيرترين جنبشهاي تاريخي است كه تاكنون در زمينه دعوتهاي ديني يا نهضتهاي سياسي پديدار گشته است... دولت اموي پس از اين جنبش، به قدر عمر يك انسان طبيعي دوام نكرد و از شهادت حسين تا انقراض آنان بيش از شصت و اندي سال نگذشت.

احمد محمود صبحي: اگر چه حسين بن علي «ع » در ميدان نظامي يا سياسي شكست خورد، اما تاريخ، هرگز شكستي را سراغ ندارد كه مثل خون حسين «ع » به نفع شكست خوردگان تمام شده باشد.خون حسين، انقلاب پسر زبير و خروج مختار و نهضتهاي ديگر را در پي داشت، تا آنجا كه حكومت اموي ساقط شد و نداي خونخواهي حسين، فريادي شد كه آن تختها و حكومتها را به لرزه درآورد.

آنطون بارا (مسيحي): اگر حسين از آن ما بود، در هر سرزميني براي او بيرقي بر مي افراشتيم و در هر روستايي براي او منبري بر پا مي نموديم و مردم را با نام حسين به مسيحيت فرا مي خوانديم.

گيبون (مورخ انگليسي): با آنكه مدتي از واقعه كربلا گذشته و ما هم با صاحب واقعه هم وطن نيستيم، مع ذلك مشقات و مشكلاتي كه حضرت حسين «ع » تحمل نموده، احساسات سنگين دل ترين خواننده را بر مي انگيزد، چندانكه يك نوع عطوفت و مهرباني نسبت به آن حضرت در خود مي يابد.

نيكلسون (خاورشناس معروف): بني اميه، سركش و مستبد بودند، قوانين اسلامي را ناديده انگاشتند و مسلمين را خوار نمودند... و چون تاريخ را بررسي كنيم، گويد:

دين بر ضد فرمانفرمايي تشريفاتي قيام كرد و حكومت ديني در مقابل امپراتوري ايستادگي نمود.بنابر اين، تاريخ از روي انصاف حكم مي كند كه خون حسين «ع » به گردن بني اميه است.

سر پرسي سايكس (خاور شناس انگليسي): حقيقتا آن شجاعت و دلاوري كه اين عده قليل از خود بروز دادند، به درجه اي بوده است كه در تمام اين قرون متمادي هركسي كه آن را شنيد، بي اختيار زبان به تحسين و آفرين گشود.اين يك مشت مردم دلير غيرتمند، مانند مدافعان ترموپيل، نامي بلند غير قابل زوال براي خود تا ابدباقي گذاشتند.

تاملاس توندون (هندو، رئيس سابق كنگره ملي هندوستان): اين فداكاريهاي عالي از قبيل شهادت امام حسين «ع »، سطح فكر بشريت را ارتقا بخشيده است و خاطره آن شايسته است هميشه باقي بماند و يادآوري شود.

محمد زغلول پاشا (در مصر، در تكيه ايرانيان): حسين «ع » در اين كار، به واجب ديني و سياسي خود قيام كرده و اينگونه مجالس عزاداري، روح شهامت را در مردم پرورش مي دهد و مايه قوت اراده آنها در راه حق و حقيقت مي گردد.

عبد الرحمان شرقاوي (نويسنده مصري): حسين «ع »، شهيد راه دين و آزادگي است.نه تنها شيعه بايد به نام حسين ببالد، بلكه تمام آزاد مردان دنيا بايد به اين نام شريف افتخار كنند.

طه حسين (دانشمند و اديب مصري): حسين «ع » براي به دست آوردن فرصت و از سرگرفتن جهاد و دنبال كردن از جايي كه پدرش رها كرده بود، در آتش شوق مي سوخت.او زبان را درباره معاويه و عمالش آزاد كرد، تا به حدي كه معاويه تهديدش نمود.اما حسين، حزب خود را وادار كرد كه در طرفداري حق سختگير باشند.

عبد الحميد جودة السحار (نويسنده مصري): حسين «ع » نمي توانست با يزيد بيعت كند و به حكومت او تن بدهد، زيرا در آن صورت، بر فسق و فجور، صحه مي گذاشت و اركان ظلم و طغيان را محكم مي كرد و بر فرمانروايي باطل تمكين مي نمود.امام حسين به اين كارها راضي نمي شد، گر چه اهل و عيالش به اسارت افتند و خود و يارانش كشته شوند.

علامه طنطاوي (دانشمند و فيلسوف مصري): (داستان حسيني) عشق آزادگان را به فداكاري در راه خدا بر مي انگيزد و استقبال مرگ را بهترين آرزوها به شمارمي آورد، چندانكه براي شتاب به قربانگاه، بر يكديگر پيشي جويند.

العبيدي (مفتي موصل): فاجعه كربلا در تاريخ بشر نادره اي است، همچنان كه مسببين آن نيز نادره اند... حسين بن علي «ع » سنت دفاع از حق مظلوم و مصالح عموم را بنابر فرمان خداوند در قرآن به زبان پيمبر اكرم وظيفه خويش ديد و از اقدام به آن تسامحي نورزيد.هستي خود را در آن قربانگاه بزرگ فدا كرد و بدين سبب نزد پروردگار، «سرور شهيدان » محسوب شد و در تاريخ ايام، «پيشواي اصلاح طلبان » به شمار رفت.آري، به آنچه خواسته بود و بلكه برتر از آن، كامياب گرديد.

جمع بندي:

«از مجموعه گفته هاي نقل شده، اين جمع بندي به دست مي آيد:

1-امام حسين «ع » بدين جهات قيام كرد: به خاطر بقا و عظمت اسلام و حكومت قرآن، به خاطر مسؤوليت امامت، براي حفظ ناموس و شرف مردم، براي اصلاح حال امت، به خاطر امر به معروف و نهي از منكر، به خاطر دفاع از مظلوم و مصالح عموم.

2-وصف قيام او: نهضت امام بر اساس اخلاق و شهامت و مصلحت عامه بود و جهادي به قصد دفع رذيلت و نشر فضيلت به شمار مي رفت.

3-تاثير قيام امام: مردم بيدار شدند، تظاهر به ديانت را به تعمق و ايمان بدل كردند.

4-اين مكتب به خلق عالم چه آموخت؟ درس اين آموزشگاه، ابدي و اصولي است، از آزادي و عدالت و محبت حكايت مي كند، پاكي نظر را در مبارزه مي آموزد، نحوه امتناع از قبول ستم و رد استعمار را نشان مي دهد، غيرت، شجاعت، فداكاري، پايداري در برابر مصيبات و ثبات بر طريق حق را تعليم مي دهد، حرمت سكوت رادر برابر باطل و فساد، مدلل مي سازد و ثابت مي كند كه حق و فضيلت، عدل وايمان، در هر شرايطي مي توانند بر خودسري و مكر و ستم و كفر، غلبه يابند.ياران صادق امام نيز، بهترين درس ايمان به خدا را به جهانيان آموختند و راه پيروزي ملتها را گشودند و نشان دادند كه مؤمنان با كمي تعداد و نيرو، همچنان پيروزند...». [3] .