محلي كه براي عزاداري سيد الشهدا عليه السلام، بويژه در ايام عاشورا ساخته و برپامي شود. اين گونه اماكن، علاوه بر آنكه حرمت و قداست خاص خود را دارد، احكام مخصوص مساجد را ندارد، بنابر اين محدوديت حضور در آن مثل مسجد نيست. «تكيه، يا تكيه گاه، بعد از مسجد در حقيقت پايگاه معنوي مسلمانان خصوصا شيعيان به حساب مي آيد.جايي كه مردم با تعزيه خواني و سوگواري سالار شهيدان و ياران با وفايش به او متوسل و متكي مي شوند... تكيه با تعزيه و عزاداري عجين گشته و اين دو را هرگز نتوان از يكديگر جدا كرد.به نظر مي رسد تعزيه پس از حادثه كربلا براي نشان دادن وقايع خونبار عاشورا به سبك سوزناك ابداع شده باشد و با تقليد از نمايشهاي قديمي كه تا عهد پيشداديان مي رسد، ارتباط پيدا مي كند.» [1] .

در نقل فوق، روي تكيه گاه بودن تكيه براي عزاداران حسيني تكيه شده است.اين دقت را ديگران نيز داشته اند و در پيشينه تاريخي آن به اين جنبه عنايت كرده اند.از جمله به اين نقل توجه كنيد: «جايي كه مامن و پناهگاه و تكيه گاه فقيران و مسافران بوده و رايگان در آنجا اقامت موقت داشته اند.محافظان و نگهبانان آن (تكيه داران) از جوانمردان بودند و آداب و رسومي خاص داشتند كه در «فتوت نامه » ها آمده است.جز اين مفهوم، تكايا محلي براي اجراي تعزيه براي سالار شهيدان بوده كه در وسط تكيه، روي سكويي برآمده از زمين، تعزيه خوانان موجب تحريك احساسات جماعت عزادار مي شدند.

رفته رفته تكيه به محلي براي عزاداري تبديل شد.از زمان ناصر الدين شاه به بعد، تكيه هاي بطور رسمي محل اجراي نمايشهاي مذهبي شد... در بيشتر تكيه ها-به اقتضاي فصل-چادرهايي بزرگ بر مي افراشتند كه در واقع سقف اين گونه تكيه ها به شمار مي رفت.پارچه هايي سياه كه اشعاري در سوگ خاندان امام حسين «ع » بر آن نقش بسته است و علامت و شكل مخصوص تكيه نيز در جايي از آن قرار مي گرفت.هر تكيه، علامتي ويژه و علمي ممتاز از بقيه تكيه ها براي خود داشت.بيشتر تكيه ها بر گذرگاهها و راههاي رفت و آمد مردم ساخته مي شدند و دو مدخل داشتند كه قافله ها و شبيه گردانان و دسته هاي عزاداري از آن عبور مي كردند... در هر تكيه به يادبود تشنگي شهيدان كربلا سقاخانه اي بنا مي شد.بعدها در كنار تكيه ها، محلهايي به نام حسينيه و زينبيه بنا شد و يا تكايا به نام «حسينيه » تغيير نام يافتند.» [2] گاهي به همت اهل يك شهر، در شهرهاي زيارتي از قبيل «مشهد»، «كربلا»، «نجف »، و... حسينيه هايي ساخته مي شود كه اغلب مورد استفاده زوار آن شهر قرار مي گيرد.

به نظر برخي، پديد آمدن «تكيه »، در مقابل مراكز ديني وابسته به خلافتهاي غير شيعي بوده تا پايگاهي براي هواداران نهضت حسيني و دور از سلطه حكام باشد: «تكيه و حسينيه، مركز تشكيلات ضد حكومتي ايجاد مي كرد... شيعه، تكيه و حسينيه مي سازد تا به جنگجويانش پناهگاهي ببخشد... به خمس و حسينيه رو مي كند، تا به مبارزه همه جانبه اش از علي «ع » تاكنون امكان و قدرت بخشد.چنين است كه ساختن «حسينيه »، ضربه اي است بر پيكر حكومت...» [3] .