از مهمترين درسهاي نهضت كربلا و از الفباي نخستين فرهنگ عاشورا، آزادگي و حريت و تن به ظلم ندادن و اسير ذلت نشدن است.حسين بن علي «ع » فرموده است: «موت في عز خير من حياة في ذل » [1] .

مرگ با عزت بهتر از زندگي با ذلت است.نيز در مقابل تسليم و بيعت، فرمود: «لا و الله، لا اعطيهم بيدي اعطاء الذليل و لا اقر اقرار العبيد» دست ذلت به شما نمي دهم و چون بردگان تسليم شما نمي شوم.

همچنين در كربلا وقتي آن حضرت را ميان جنگ يا بيعت مخير كردند، فرمود:

«الا و ان الدعي بن الدعي قد ركزني بين اثنتين، بين السلة و الذلة، هيهات منا الذلة...» [2] ناپاك ناپاكزاده مرا بين دو چيز، شمشير و ذلت مخير قرار داده است، ذلت از ما بسيار دور است.



بر ما گمان بندگي زور برده اند

اي مرگ همتي كه نخواهيم اين قيود



از آستان همت ما ذلت است دور

و اندر كنام غيرت ما نيستش ورود



در نبرد عاشورا نيز در حمله هايي كه به صفوف دشمن مي كرد، رجز مي خواند و مي فرمود:

«الموت اولي من ركوب العار و العار اولي من دخول النار» [3] .

مرگ، بهتر از ننگ است و ننگ، بهتر از دوزخ!وقتي كه مجروح بر زمين افتاده بود، شنيد كه سپاه دشمن قصد حمله به حرم و خيمه گاه او را دارد، بر سرشان فرياد كشيد: «ياشيعة آل ابي سفيان!ان لم تكن لكم دين و كنتم لا تخافون المعاد فكونوا احرارا في دنياكم...» [4] ؛ اي پيروان آل ابوسفيان! اگر دين نداريد و از قيامت نمي ترسيد، پس در دنيايتان آزاده باشيد.



گر شما را به جهان ديني و آييني نيست

لا اقل مردم آزاده به دنيا باشيد



نهضت عاشورا، به همه مظلومان، درس مبارزه و به همه مبارزان، الهام مقاومت وروحيه آزادگي داده است. «درس آزادي به دنيا داد، رفتار حسين!».گاندي، مصلح بزرگ هند گفته است:

«من براي مردم هند، چيز تازه اي نياوردم.فقط نتيجه اي را كه از مطالعات و تحقيقاتم درباره تاريخ زندگي قهرمانان كربلا به دست آورده بودم، ارمغان ملت هند كردم.اگر بخواهيم هند را نجات دهيم، واجب است همان راهي را بپيماييم كه حسين بن علي «ع » پيمود.» [5] .



درس آزادي به دنيا داد رفتار حسين

بذر همت در جهان افشاند افكار حسين



با قيام خويش بر اهل جهان معلوم كرد

تابع اهل ستم گشتن بود عار حسين



مرگ با عزت، زعيش در مذلت بهتر است

نغمه اي مي باشد از لعل درربار حسين [6] .