در اينجا وضعيت روحي و اعتقادي مردم شام را به اختصار بيان مي كنيم:

شام و نواحي آن كه معاويه قريب چهل سال بر آن استيلا داشته و اهالي آن عمومأ تازه مسلمان بودند و از روزي كه از مسيحيت به اسلام گرويدند جز خاندان ابوسفيان و دست نشاندهاي آنان كه در اين منطقه حكومت مي كردند كسي را نمي شناختند، لذا اسلام مردم شام، اسلامي بود كه بني اميه به آنها تعليم كرده بودند!

بنابراين اهل بيت عليها السلام در چنين منطقه اي وارد شدند كه معاويه آنان را با اسلام دلخواه خود تربيت كرده بود و از نظر اخلاق و دستورات عملي اسلام از معاويه و دست نشانده هاي او پيروي مي كردند! فراموش نكنيم كه در جنگ صفين، معاويه با لطائف الحيل آن جمعيت انبوه را كه متجاوز از صد هزار نفر بودند، به مخالفت با اميرالمؤمنين عليه السلام بسيج كرد و آنچنان بر ضد علي عليه السلام تبليغات كرده بود كه مردم شام او و خاندان او را واجب القتل مي دانستند! و بر منابر، علي و خاندان او عليهم السلام را دشنام مي دادند!!

به همين جهت آنقدر بر اهل بيت عليهم السلام در شام سخت گذشت كه وقتي از يكي از اهل بيت سؤال كردند كه: در اين سفر در كجا به شما سخت تر گذشت؟! در پاسخ فرمود: شام! و تا سه مرتبه آن را تكرار فرمود.


در همين رابطه نقل شده كه امام چهارم عليه السلام فرمود:



فياليت لم انظر دمشق و لم اكن

يراني يزيد في البلاد اسيره [1] [2] .



البته در ميان اهالي شهرهاي شام افرادي علاقمند به خاندان پيامبر و اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام وجود داشته اند كه با طرفداران بني اميه و احيانأ با حاملان سر مقرس امام حسين عليه السلام برخورد كرده و درگير شده اند، ولي تعداد آنها نسبت به مخالفان بسيار ناچيز بوده است!

شواهد بر اين مدعا زياد است از جمله وقتي كاروان اسيران را به درب مسجد شام آوردند، پيرمردي شامي جلو آمد و گفت: خدا را سپاس مي گويم كه شما را كشت و نابود كرد!! و يزيد را بر شما مسلط ساخت! و شهرها را از مردان شما رهايي بخشيد!!

علي بن الحسين عليه السلام به او فرمود: اي پيرمرد! آيا قرآن خوانده اي؟

گفت: آري!

فرمود آيا اين آيه را خوانده اي (قل لا اسئلكم عليه اجرا الا المودة في القربي)؟! [3] .

پيرمرد گفت: آري تلاوت كرده ام!

امام سجاد عليه السلام فرمود: ما قربي هستيم؛ اي پيرمرد! آيا اين آيه را قرائت كرده اي (و اعملو انما غنمتم من شي ء فان لله خمسه و للرسول و لذي القربي»؟! [4] .

گفت: آري!

علي بن الحسين عليه السلام فرمود: قربي ما هستيم؛ اي پيرمرد! آيا اين آيه را قرائت كرده اي «انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا»؟! [5] .

آن پيرمرد گفت: آري!


علي بن الحسين عليه السلام فرمود: اي پيرمرد! ما اهل بيتي هستيم كه به آيه ي طهارت اختصاص داده شديم!

راوي مي گويد: آن پيرمرد سكوت كرد و از آن سخني كه گفته بود، پشيمان شد، آنگاه روي به علي بن الحسين عليه السلام كرد و گفت: تو را بخدا سوگند! شما همان خاندان هستيد؟!

علي بن الحسين عليه السلام فرمود: بخدا سوگند بدون شك ما اهل بيت عصمت و طهارت هستيم و بحق جدمان رسول خدا ما همان خاندانيم.

آن پيرمرد گريست و عمامه ي خود را از سر برگرفت و سر بسوي آسمان برداشت و گفت: خدايا! من از دشمنان آل محمد خواه از انسيان باشند و يا از جنيان به درگاه تو بيزاري مي جويم. سپس به حضرت عرض كرد: آيا براي من توبه و بازگشتي وجود دارد؟

علي بن الحسين عليه السلام فرمود: آري! اگر توبه كني خدا بر تو ببخشايد، و تو با ما خواهي بود.

آن پيرمرد گفت: من از آنچه گفته و كرده ام، توبه مي كنم.

راوي مي گويد: خبر توبه ي آن پيرمرد به يزيد بن معاويه رسيد و دستور داد تا او را بكشند! [6] .