در آن روزگار كربلا مورد هجوم وهابيها قرار گرفت و ايشان به ناچار عازم ايران شد در حالي كه از اكثر اساتيد خود كه همه از فحول علما و مشاهير فضلا و استادان طراز اول عصر خود به شمار مي رفتند اجازه ي اجتهاد گرفته بود. كه شرح مفصل و جامع آن در كتاب قصص العلماء مذكور است.

مرحوم تنكابني ابتدا به اصفهان و سپس به قزوين رفتند و شروع به تدريس نمودند. در درس مطول و شرح لمعه و قوانين ايشان بيش از 80 طلبه حاضر مي شدند كه از جمله شاگردان ايشان در قزوين، آخوند ملا حسينعلي زرآبادي و آقا سيد علي قزويني هستند كه بعدها خود از مشاهير علما شدند. در آن زمان سن مرحوم مجتهد حدودا 26 سال بود. ايشان در مسجد جامع قزوين امام جماعت شدند و عامه ي مردم از محضرشان كسب فيض مي كردند.

بيش از 14 ماه از توقف ايشان در قزوين نگذشته بود كه بيماري وبا در آنجا بروز كرد و مردم شروع به تخليه ي شهر كردند. از اين رو آن مرحوم نيز براي صله ي رحم و ديدار با مادرشان عازم تنكابن شدند و آنگاه به علل مختلف در آنجا سكونت گزيدند و حوزه ي علميه سليمان آباد را تأسيس و تكميل نمودند و به تأليف و تدريس و تربيت طلاب ديني پرداختند. در طي مرور زمان مردم از خدمات علمي و اجتماعي ايشان


بيشتر استفاده مي كردند به طوري كه براي ترويج احكام الهي مرحوم مجتهد به بلاد مختلف مبلغ علوم ديني مي فرستاد و مركز رتق و فتق امور بسياري گرديد.

آيت الله ميرزا محمد مجتهد با اينكه تمام اوقات خويش را صرف تدريس و تعليم طلاب و رفع مشكلات مراجعان بيشمار مي نمودند، ولي بخش مهمي از اوقات خود را طبق برنامه اي منظم صرف مطالعه، تأليف و تحقيق مي كرد.

نتيجه ي تلاشهاي وي تأليف كتابها و رساله ها و حواشي زيادي در علوم نقليه، عقليه و حسيه شد كه صاحب الذريعه 238 عنوان از آنها را فهرست نموده است. برخي از آنها به شرح زير مي باشد:

1. قصص العلماء 2. توشيح التفاسير 3. تذكرة العلماء 4. مطلع البدر في تفسير سورة القدر، 5. شرح تصريف زنجاني، 6. شرح عوامل ملا محسن، 7. حاشيه بر شمسيه، 8. آداب المناظره، 9. حاشيه بر مطول، 10. معين البكاء، 11. مواعظ المتقين، 12. حاشيه بر مفتاح الفلاح، 13. الصراط المستقيم و...

مجتهد تنكابني پس از 67 سال مجاهدت علمي و ديني به روز سه شنبه 28 جمادي الثاني 1302 ق دار فاني را وداع گفت و در روستاي سليمان آباد تنكابن دفن گرديد. روحش با مواليانش محشور باد.

تهران: مؤسسه ي فرهنگي ضحي

18 / 3 / 1381