از عبرت هاي آشكار عاشورا، جوان مردي و انصافي است كه در اعمال امام و ياران قهرمان ايشان خصوصاً عباس بن علي (ع) مشاهده مي شود؛ چنان كه حضرت ابوالفضل به «عبداللهبن عقبه غنوي » فرمود: «از مبارزه با من صرف نظر كن و به جهت احساني كه پدرم بر پدرت نموده ، ميدان را ترك نما و برگرد.» اما او حاضر به ترك ميدان نشد.ضربه اي به شمشيرش زد و مجدداً فرمود: «ميدان را ترك كن .» امّا او به سبب خجالت ازلشكريان حاضر به ترك ميدان نبود و آخر الامر هم راضي به اين كار شد، نيز آن گاه حضرت با «صفوان بن ابطح » كه حضرت دست راست او را قطع نمود و او را كه اصرار برادامه نبرد داشت ، وادار كرد تا به منزلش برگردد و جراح را خبر نمايد. ايشان به خود اجازه نمي داد، كسي را كه ديگر نمي توانست بجنگد، بكشد، لذا او را رها كرد و به انبوه لشكر حمله ور گرديد. آن گاه هم كه خسته و مجروح پس از شش بار دفع حمله دشمن و كشتن هشتاد نفر از آنان با بدن مجروح و خسته و تشنه وارد شريعه شد، آب ننوشيد، تا تاريخ يكي ديگر از صفحات زرين خود را به اين جوان مردي بي همتا اختصاص دهد؛ زيرا پدرش علي بن ابي طالب (ع) در شب 21 رمضان چهلم هجري ، به ايشان سفارش كرده بود، هنگامي كه روز عاشورا فرا رسيد و بر شريعه آب وارد شدي ، مبادا آب بياشامي درحالي كه برادرت تشنه است .

يا در شب عاشورا كه به برادر زاده ها و عموزاده ها و برادران خويش مي فرمايد:

بدانيد كه اصحاب برادر نسبت به ما بيگانه و غريبه اند و بار سنگين مرد هميشه بر دوش اهل اوست فردا شما بايد در شهادت پيش قدم شويد و نگذاريد آنان بر شما در نبرد سبقت بگيرند مبادا مردم بگويند: بني هاشم ياران خود را پيش افكندند و مرگ را با ضرب شمشير ديگران از خود دفع كردند.

جوان مردي و انصاف را بايد در مولا حسين (ع) ديد كه در حال مبارزه وقتي دشمن بي اراده و زبون ايشان بين حضرت و حرم اهل بيت قرار گرفت ، فرياد برآورد كه : «ويْحَكم ياشَيعَة آل أَبي سُفْيان َ، اءِن ْ لَم ْ يَكُن ْ لَكُم ْ دين ٌ و كُنْتُم ْ لا تخافُون َ الْمَعادَ، فَكُونُوا أَحْراراً في دُنْياكُم ْ هذِه ِ وَ ارجْعِوُا اءِلي أَحْسابِكُم ْ كُنْتُم ْ عَرَباً كَما تَزْعُمُون َ؛ اي پيروان خاندان ابوسفيان !اگر دين نداريد و از معاد و روز واپسين نمي هراسيد، پس در اين دنياي خود، از آزاد مردان باشيد و اگر خود را عرب مي شماريد، پس به اصل شرافت شخصي خود باز گرديد.»

انصاف و جوان مردي امام و اصحاب ايشان در سيراب نمودن لشكر حر، قبل از تصرف آن به دست كوفيان نمودي ديگر دارد.